ଧାନ ଫସଲ ବିଷୟରେ କେତେକ ଜାଣିବା କଥା

ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ଦିନଠାରୁ ମଣିଷ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଧାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଆସୁଅଛି । ଏବେ ବି ଏସିଆ, ଆଫ୍ରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର ୧୧୦ଟି ଦେଶରେ କୋଟି କୋଟି ଲୋକ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଧାନ ଉପରେ ହିଁ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି ।

ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଶତକଡ଼ା ୭୫ ଭାଗ ଲୋକ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଭାତ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି । କେରଳ, ତାମିଲନାଡୁ, ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ଓଡ଼ିଶା, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ଆସାମ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟରେ ଭାତହିଁ ଲୋକମାନଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ଖାଦ୍ୟ । ଗତ ୨୦ ବର୍ଷ ଧରି ଭାରତରେ ଯେମିତି ଭାବରେ ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ି ଚାଲିଛି, ଯଦି ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଧାନର ପ୍ରସାର ହୋଇ ନଥାନ୍ତୀ, ତେବେ ହୁଏତ ଆମ ଦେଶରେ ଖାଦ୍ୟାଭାବ ଗୁରୁତର ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତା ।

ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରଥମେ କେବେ ଧାନ ଚାଷ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ସଠିକ୍ ଭାବେ ଜଣାଯାଇ ନାହିଁ । ତଥାପି ଧାନ ଫସଲର ଉତ୍ପତି ବିଷୟରେ ଅନେକ ଦେଶରେ ଅନେକ କୌତୁହଳଜନକ ଲୋକକଥା ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋ ଓ ହରପପା ଠାରେ ମିଳିଥିବା ତଥ୍ୟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତାରେ ଧାନର ପ୍ରଚଳନ ଥିଲା । ଅଥର୍ବ ବେଦରେ ମଧ୍ୟ ‘ଧାନ’ ବିଷୟରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଜଣାଯାଏ । ବାଲି ଦ୍ଵୀପରେ ପ୍ରଚଳିତ ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ ଭଗବାନ୍ ବିଷ୍ଣୁ ପୃଥିବୀର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ଧରିତ୍ରୀ ମାଆକୁ ଧାନ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଲାଗି ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ପୁଣି ଧାନ ଫସଲକୁ କିପରି ଚାଷ କଲେ ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳିପାରିବ, ତାହା ଶିଖାଇବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ସେ ଇନ୍ଦ୍ର ଦେବତାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

ଖାଦ୍ୟ ହିସାବରେ ଧାନର ସ୍ଥାନ

ଆମ ଦେଶରେ ଧାନ ଓ ଚାଉଳ ଆମର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାର୍ମିକ ତଥା ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ବିବାହ, ବ୍ରତ, ଶ୍ରାଦ୍ଧ, ପୂଜା ପାର୍ବଣ, ହୋମ, ଯଜ୍ଞ ପ୍ରଭୃତି ସକଳ କାର୍ଯ୍ୟରେ ତଣ୍ଡୁଳ ବା ଚାଉଳର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଅଛି । ଯେ କୌଣସି ମାଙ୍ଗଳିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯେଉଁ ଘଟ ବସାଯାଏ, ସେଥିପାଇଁ ପ୍ରଥମ ଆବଶ୍ୟକତା ହେଲା। ଧାନ । ଖାଦ୍ୟ ହିସାବରେ ମଧ୍ୟ ଧାନର ବ୍ୟବହାର ସବୁ ସ୍ତରର ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ବେଶ୍ ଆଦୃତ ହୋଇଥାଏ । ଭାତ, ଚୂଡ଼ା, ଖିରି, ମୁଢ଼ି, ଖଇଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ନାନା ପ୍ରକାରର ସ୍ଵାଦିଷ୍ଟ ପିଠା ମଧ୍ୟ ଚାଉଳରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ।

ଚାଉଳର ଖାଦ୍ୟ ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶସ୍ୟ ତୁଳନାରେ କିଛି କମ୍ ନୁହେଁ । ଚାଉଳରେ ଶତକଡ଼ା ୭ ରୁ ୮ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର ବା ପ୍ରୋଟିନ୍, ୨ ରୁ ୨.୫ ଭାଗ ସ୍ନେହସାର, ୮୦ ରୁ ୯୦ ଭାଗ ଶ୍ଵେତସାର ଓ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଭିଟାମିନ୍ ‘ଖ’ ମଧ୍ୟ ରହିଥାଏ । ସେହିପରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭିଟାମିନ୍ ଓ ଚୂନ ପ୍ରଭୃତି ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଧାନରେ ରହିଥିବାର ଜଣାଯାଏ । ମାତ୍ର ଜଳରେ ପେଷି ଧାନରୁ ଚାଉଳ ବାହାର କଲାବେଳେ ଏହିସବୁ ଭିଟାମିନ୍ ଗୁଡ଼ିକ କେତେକାଂଶରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଉଷୁନା ଚାଉଳରେ ଧାନର ଖାଦ୍ୟସାର ପ୍ରାୟ ନଷ୍ଟ ହୁଏନାହିଁ ।

ଧାନ ଚାଷ ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳ

ପୃଥିବୀରେ ଯେତେ ପ୍ରକାରର ଧାନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ବୋଧହୁଏ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଫସଲରେ ତାହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ନାହିଁ । ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୬୦୦୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚରେ ଅବା ମାଳଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ । କେରଳ ପରି କେତେକ ରାଜ୍ୟରେ ସମୁଦ୍ରପତ୍ତନ ଠାରୁ ନିମ୍ନରେ ଥବା ସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇ ପାରୁଅଛି । ସେହିପରି ବିଷୁବ ରେଖା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ୫୯ ଡିଗ୍ରୀ ଅକ୍ଷାଂଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ । ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରୀ ତଥା ଲୁଣି ମାଟିରେ ମଧ୍ୟ ଧାନ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀରେ ଯେତେ ପରିମାଣର ଧାନଚାଷ ହୋଇଥାଏ, ତାହାର ଶତକଡ଼ା  ୯୦ ଭାଗ କେବଳ ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ।  ଆମ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟ ୪୪ ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ।

ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚୀନ୍ ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିବା ବେଳେ ଭାରତ ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଅଛି । ଭାରତରେ ବର୍ଷକୁ ପ୍ରାୟ ୯୦ ନିୟୁତ ଟନ୍ ଧାନ ଅମଳ ହେଉଅଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାୟ ୪୪.୫ ଲକ୍ଷ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ ଧାନ ଚାଷ କରାଯାଉଅଛି ଓ ଏହି ଜମିରୁ ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ ୧୦୩ ଲକ୍ଷ ଟନ୍ ଧାନ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ମୋଟ ଚାଷ ଜମିର ଶତକଡ଼ା ୬୭ ଭାଗ ଜମିରେ ଧାନ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ଓ ମୋଟ ଧାନ ଚାଷର ଶତକଡ଼ା ୮୭ ଭାଗ ହିଁ କେବଳ ବର୍ଷା ଋତୁରେ କରାଯାଇଥାଏ ।

ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ଏକ ହେକ୍ଟର ବିଲରେ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନ ଚାଷ କଲେ, ତାହା ପ୍ରାୟ ୩୦ ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ବର୍ଷକ ସକାଶେ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଇ ପାରିବ । କିନ୍ତୁ ସେତିକି ପରିମାଣ ବିଲରେ ଗହମ ଚାଷ କଲେ, ତାହା ମାତ୍ର ୨୦ ଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଇବା ଦିଗରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିବ । ପୃଥିବୀରେ ଫସଲମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗହମ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିଲା ବେଳେ ଧାନହିଁ କେବଳ ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିବାର ଗୌରବ ଲାଭ କରିଅଛି ।

ଅନେକ ଦେଶରେ ଧାନ ଯେ ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ, ତାହା ନିମ୍ନଲିଖିତ ଟେବୁଲରୁ ବେଶ୍ ଜଣାପଡେ ।

ଟେବୁଲ୍

ଧାନ ଅମଳ ଦିଗରେ ଆମର ସ୍ଥାନ

କିନ୍ତୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖର କଥା, ଧାନ ଆମର ମୁଖ୍ୟ ଫସଲ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆମର ହେକ୍ଟର ପିଛା ଅମଳ ଅନ୍ୟାନସ୍ ଦେଶ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ । ଆମେରିକାରେ ହେକ୍ଟର (ଅଢ଼େଇ ଏକର) ପିଛା ୭୪.୫ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ ହେଉଥିବା ବେଳେ ରୁଷିଆରେ ୩୨ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍, ଚାନ୍ସରେ ୬୧ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଓ ଇଜିପ୍ଟରେ  ଏହା ୯୪ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍, ସେହି ତୁଳନାରେ ଭାରତରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ଧାନ ଅମଳ ୩୧ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମାତ୍ର ୨୩ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ।

ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଜଳବାୟୁ ଧାନ ଚାଷ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନୁକୁଳ । ଆମ ଲୋକମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଧାନ ଚାଷ ବିଷୟରେ ବହୁତ ଅଭିଜ୍ଞତା ରହିଅଛି । ଏପରିକି ଅନେକ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମତରେ ଓଡ଼ିଶାର କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବା ଜୟପୁର ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଥମେ ଧାନଚାଷ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ତଥାପି ଧାନ ଫସଲରୁ ଆମେ ଯେ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଇ ପାରୁନାହୁଁ ତାହା ମୂଳରେ ଅଛି ଧାନଚାଷ ବିଷୟରେ ଆମ ଚାଷୀମାନଙ୍କର ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ । ଯଦି ଜାପାନ, କୋରିଆ, ଚାନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶରେ ଚାଷୀମାନେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୬୦ ରୁ ୭୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧାନ ଅମଳ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ, ଆମ ଚାଷୀମାନେ ଯେ କାହିଁକି ସେତିକି ଅମଳ କରି ନ ପାରିବେ, ତାହାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ ।

ଆଜିକାଲି ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ଧାନଚାଷ ବିଷୟରେ ଅନେକ ଗବେଷଣା କରାଯାଇ ବହୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ତଥ୍ୟ ମିଳୁଅଛି । ଓଡ଼ିଶାର କଟକଠାରେ ଅବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ଫିଲିପାଇନ୍ସ୍ ଦେଶର ମାନିଲାଠାରେ ଅବା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗବେଷଣାଗାରର ବୈଜ୍ଞାନିକ ମାନେ ଧାନର ଅମଳ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦେଉଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ଚାଷା ଭାଇମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଉପଦେଶ ଅନୁସାରେ ଚାଷ କରୁଛନ୍ତି ସେମାନେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ଅଧିକ ଅମଳ ପାଉଛନ୍ତି, ଏଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ।

ଧାନଭିତ୍ତିକ ଶିଳ୍ପ

ଧାନର ବହୁବିଧି ବ୍ୟବହାର ବିଷୟ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣାଥିବ । ନଡ଼ାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଗଛର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ଆମର ଦରକାରରେ ଆସିଥାଏ । ନଡ଼ା, ପାଳ ବା କୁଟା, ଗୋଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଧାନରୁ ଚାଉଳ ବାହାର କରିବା ପରେ ଯେଉଁ କୁଣ୍ଡା ରହେ ତାହାର ଗୁରୁତ୍ଵ କିଛି କମ୍ ନୁହେଁ । ଗୋରୁ ଗାଈ, ମାଛ ତଥା କୁକୁଡ଼ା ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଏହା ବହୁଳ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଆଜିକାଲି ଏହି କୁଣ୍ଡାକୁ ଶିଛି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତ୍ରବହାର କରାଯାଉଅଛି । କାଚ ତଥା ସୃଷ୍ଣ ଜିନିଷ ପରିବହନ କଲାବେଳେ କୁଣ୍ଡା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । କୁଣ୍ଡାରୁ ବାହାରୁଥବା ପାଉଁଶରୁ ଉଚ୍ଚତାପ ସହିପାରୁଥିବା  ଇଟା ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଆଜିକାଲି ଧାନ ଚଷୁରେ ଏକ ପ୍ରକାରର ତେଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଅଛି । ଧାନ ଚଷୁରୁ ମିଳୁଥବା ଏହି ତେଲର ମାତ୍ର ଚଷୁ ଓଜନର ହାରାହାରି ୨୫% ଭାଗ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖାଇବା ତେଲ ତୁଳନାରେ ଧାନ ଚଷୁରୁ ମିଳୁଥିବା ତେଲ ଖୁବ୍ ଉପକାରୀ । ଏଥିରେ ଶତକଡ଼ା ୨ ରୁ ୪ ଭାଗ ଭିଟାମିନ୍ ଥିବାର ଜଣାଯାଏ । ଭାରତରେ ଏବେ ବହୁସ୍ଥାନରେ ଧାନ ଚଷୁରୁ ତେଲ ବାହାର କରିବା ପାଇଁ କାରଖାନା ମାନ ସ୍ଥାପନ କରାଗଲାଣି ।

ଧାନ ଫସଲରୁ କେତେ ଲାଭ ?

ଯଦିଓ ଧାନ ଆମ ରାଜ୍ୟର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଫସଲ , ତଥାପି ଆମ ଚାଷୀମାନେ ଏହି ଫସଲରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣରେ ଲାଭ ପାଇ ନଥାନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ହାରାହାରି ଧାନ ଅମଳ ମାତ୍ର ୨୩ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଭଲ ଚାଷା ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କରି ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ପାଉଅଛନ୍ତି । ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ଦକ୍ଷିଣପୁର ଗାଁର ଚାଷା ଶ୍ରୀ ବଦ୍ରିନାଥ ସାମନ୍ତରାୟ ତାଙ୍କର ଏକ ହେକ୍ଟର ବିଲରୁ ୭୫. କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ । ଏବେ ମଧ୍ୟ ଆମ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ସରକାରଙ୍କ କୃଷି ବିଭାଗ ଦ୍ଵାରା ଚାଷୀମାନଙ୍କ ଜମିରେ କରାଯାଉଥିବା ପରୀକ୍ଷାରୁ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ ରୁ ୬୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧାନ ଅମଳ ହୋଇ ପାରୁଅଛି ।

ଏକ ହେକ୍ଟର ବିଲରେ ଭଲଭାବେ ଧାନ ଚାଷ କରିବାକୁ ହେଲେ, ବର୍ଷାଦିନେ ପ୍ରାୟ ୧୮,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଓ ଶୀତଦିନେ ପ୍ରାୟ ୨୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ । ଯଦି ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ଓ ବଢ଼ି, ମରୁଡ଼ି, ବାତ୍ୟା ଆଦି କୌଣସି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ନ ଘଟେ, ତେବେ ଖୁବ୍ କମରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଆଜିକାଲିକା ବଜାରରେ ୫୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନର ଦାମ୍ ୪୫, ୧ ଓ ୪ ଟଙ୍କ। ନଡ଼ାରୁ ମଧ୍ୟ ୩ ଓ ୪୦ ଟଙ୍କ। ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମିଳିପାରିବ । ତେଣୁ ଜଣେ ଚାଷୀ ଏକ ହେକ୍ଟର ବିଲରୁ ଖୁବ୍ କମ୍ରେ ୨୦,୦୦୦ ରୁ ୨୫,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଲାଭ ପାଇ ପାରିବ । ଅବଶ୍ୟ ସେ ଯଦି ବାସୁମତି ପ୍ରଭୃତି ସରୁ ଧାନ ଚାଷ କରେ। ତେବେ ଲାଭର ପରିମାଣ ନିଶ୍ଚୟ ଅଧିକ ହେବ ।

ମନେରଖନ୍ତୁ

• ଧାନ ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ମହାଦେଶର ୧୧୦ ଟି ଦେଶରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
• ଗହମକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଫସଲ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଧାନ ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧ୍ୟକାର କରିଅଛି ।
• ଯଦିଓ ଧାନକୁ ପ୍ରଧାନତଃ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତଥାପି ଧାନର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ବ୍ୟବହାରରେ ଆସିଥାଏ ।
• ଧାନଚଷୁରୁ ବାହାରୁଥିବା ତେଲ ଖାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ।
• ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଧାନର ହେକ୍ଟର ପିଛା ହାରାହାରି ଅମଳ ମାତ୍ର ୨୩ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ । କିନ୍ତୁ ଜାପାନ୍, କୋରିଆ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଇଟାଲି ପ୍ରଭୁତି ଦେଶରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା: ୫୦ ରୁ ୬୦ କ୍ଲିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ ।
• ଆମ ଚାଷୀମାନେ ଉଦ୍ୟମ କଲେ ସହଜରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ ରୁ ୬୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ କରି ପାରିବେ ।

ସଂଗୃହିତ –

ମୂଳ  ବିଷୟବସ୍ତୁ

• ଡଃ. ଯୋଗେଶ୍ଵର ସାହୁ,

ସଂସ୍କରଣ ବିଷୟବସ୍ତୁ

• ଡଃ. ପ୍ରଭାତ କୁମାର ରାଉଳ କ୍ଷେତ୍ରବିଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ, ଓୟୁଏଟି