ଜୀବାଣୁଙ୍କ ଆବିଷ୍କାରକ

ଲୁଇ ପାସ୍ତର (୧୮୨୨-୧୮୯୫ ) ପରିଚୟ

ଲୁଇ ପାସ୍ତର କେବଳ ଜଣେ ମହାନ ବିଜ୍ଞାନୀ ନୁହନ୍ତି  । ଦୁଃଖ କଷ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ଅବିଚଳିତ ରହୁଥିବା ମହାନ ମଣିଷ   । ପିଲା ଦିନ ତାଙ୍କର ଘୋର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଭିତରେକଟିଥିଲା   । ଖ୍ୟାଦ୍ୟାଭାବରୁ ବାଳକ ପାସ୍ତରଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧା ହେଉଥିଲା   । ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧିବା ବେଳେ ସେ ଭୋକ କଥା ଭୁଲି ଯାଉଥିଲେ  । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପାସ୍ତର କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି କାରଣରୁ ସେ ମୁଣ୍ଡ ବିନ୍ଧା ନିକଟରେ କୃତଜ୍ଞ ଯୌବନରେ ଜଣକ ପରେ ଜଣେ ତିନି ପୁଅଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ତାଙ୍କ ବିଜ୍ଞାନ ଗବେଷଣାକୁ ଶିଥିଳ କରି ନଥିଲା   । ଛୟାଳିଶ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ଆଂଶିକ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗରେ ପଡିଲେ  । କମ ମନୋବଳ ଲୋକ ସକ୍ରିୟ ଗବେଷଣାରୁ ଅବସର ନେଇଥାନ୍ତି   , ମାତ୍ର ନିଜର ଦୃଢତା ଯୋଗୁଁ ସେ ମାନବକଲ୍ୟାଣ ଦିଗରେ ନିଜର ଗବେଷଣା ଜାରି ରଖିଲେ   । ପାସ୍ତର ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶକ୍ତି ତାଙ୍କୁ ମାନବ କଲ୍ୟାଣରେ ଲାଗି ରହିବାକୁ ବଳ ଯୋଗାଉଛି   ।

କେବଳ ଗବେଷଣା ବ୍ୟାପାରରେ ନୁହେଁ, ସବୁ ବ୍ୟାପାରରେ ପାସ୍ତର ଥିଲେ ଏକଜିଦିଆ   ।  ଷ୍ଟାସବର୍ଗ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟର ଅଧ୍ୟାପକ ଥିବା ସମୟରେ ସେଇ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟରେ ରେକ୍ଟରଙ୍କ ଝିଅ ମେରିଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ସେ ଇଚ୍ଛା କଲେ   । ମାତ୍ରା ମେରିଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ନ ଥିଲା   । ମେରିଙ୍କ ମାଆଙ୍କୁ ବୁଝାଇ ମେରିଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇ ଶେଷରେ ତାଙ୍କୁ ରାଜି କରାଇଲେ  । ବାହାଘର ଦିନ ସ୍ଥିର ହୋଇଗଲା, ମାତ୍ର ଚର୍ଚ୍ଚରେ ବରଙ୍କର ଦେଖାନାହିଁ  ! କନ୍ୟା ପିତାମାତା ଙ୍କର ମୁଣ୍ଡ ଖରାପ   । ଟୋକାଟା ଏତେ ଗୋଡାଉଥିଲା, ଠିକଣା ବେଳକୁ ଗଲା କୁଆଡେ   ? ବହୁତ ଖୋଜାଖୋଜି ପରେ ଜଣେ ବନ୍ଧୁ ତାଙ୍କୁ ଯାଇ ବିଜ୍ଞାନଗାରରେ ଠାବ କଲେ   । ବନ୍ଧୁ ପଚାରିଲେ “ ଆଜି ବାହାଘର ବୋଲି କଣ ଭୁଲି ଯାଇଛ ? ଉତ୍ତର ମିଳିଲା “ ଭୁଲିବି କାହିଁକି ? ତୁମେ କିପରି ଭାବୁଛ ମୁଁ ପରୀକ୍ଷା ଅଧ୍ୟା ରଖି ବାହା ହେବାକୁ ଯାଇଥାନ୍ତି ? “

ବାକଟେରିୟା ବା ବୀଜାଣୁଙ୍କର ଆବିଷ୍କାର

ପାସ୍ତର ବାକଟେରିୟା ବା ବୀଜାଣୁଙ୍କର ଆବିଷ୍କାରକ   । ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ଯେ ଊର୍ଣ୍ଣବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀର ତିନି ଚତୃଥାଂସ ସମାପ୍ତ ହେବା ଯାଏ ଅପରେସନ କରିବା ପୂର୍ବକୁ ଛୁରୀ, କତୁରି, ତୁଳା , କନା ପ୍ରଭୃତିକୁ ବିଶୋଧନ କରାଯାଉ ନଥିଲା  । ଫଳରେ ଅପରେସନ ଖଣ୍ଡିଆ ନ ଶୁଖି ପଚୁଥିଲା  ଓ ଅନେକ ମରୁଥିଲେ  । ପାସ୍ତର  କହିଲେ ବ୍ୟବହୃତ ଛୁରୀ , କତୁରି ପ୍ରଭୁତିକୁ ଗରମ ପାଣିରେ ଫୁଟାଇ ବିଶୋଧନ କରି ଆବଶ୍ୟକ  । ପାସ୍ତର ପ୍ରଥମ କରି କହିଲେ , ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମାଈକ୍ରୋବ ବା ଜୀବ ଅଛନ୍ତି   । ସେମାନେ ରୋଗବ୍ୟାଧି ଓ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟନା ପାଇଁ ଦାୟୀ    । ୧୮୪୦ ବେଳକୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳି ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଏ   । କେତେକ ବିଜ୍ଞାନୀ ପାସ୍ତରଙ୍କ ବୀଜାଣୁ ତତ୍ତ୍ଵର ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ   , ସେମାନେ ତା ଶୀଘ୍ର ମାନିନେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲେ   ।

ଜିନିଷ ବାସୀ ହେବ, ପାଚିବା , ଖଟାହେବା ପ୍ରଭୁତିକୁ ଇଂରାଜୀରେ ଫର୍ମେଣ୍ଡେସନ ଆମର ଉପକାର କଲେ   ଯେପରିକି ଦହିଜ ଖଟା ହେବା   , ମଦ ରନ୍ଧା ହେବା ପ୍ରଭୃତି   । କେତେକ ବିଜ୍ଞାନୀ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିଲେ ଯେ ବୀଜାଣୁ ସ୍ଵତଃ ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି  । ପାସ୍ତର କହିଲେ , ଗୋଟିଏ ଜାତିର ବୀଜାଣୁ ଠାରୁ ସେହି ଜାତିର ବୀଜାଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ  । ବୀଜାଣୁ ପବନରେ ଭାସିଆସି  ବୀଜାଣୁ ନଥିବା ଥିବା ଜିନିଷରେ ପହଞ୍ଚନ୍ତି ଓ ତାକୁ ନଷ୍ଟ କରନ୍ତି   । ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଗୋଟିଏ ତାଜା ଜିନିଷ ଗନ୍ଧେଇବ ନାହିଁ ବା ପଚିବ ନାହିଁ   । ଏହା ପ୍ରମାଣ କରିବା ପାଇଁ ପାସ୍ତର କେତୋଟି କାଚ ଫ୍ଲାସରେ ତଟକା ମାଂସ ସୁପ ନେଇ ଫୁଟାଇଲେ   । ଫଳରେ ଫ୍ଲାସ ଭିତରୁ ବାୟୁ ନିଷ୍କାସନ ହୋଇଗଲା  । କେତୋଟି ଫାସ ମୁହଁକୁ ନିବୁଜକରି ବନ୍ଦ କରାଗଲା ଓ ଆଉ କେତୋଟି ଖୋଲା ରହିଲା   ।  ଦେଖାଗଲା ଯେ ଯେଉଁ ଫ୍ଲାସର ମୁହଁ ଖୋଲା   , ତା ଭିତର ସୁପ ଅଳ୍ପ ଦିନ ପରେ ଗୋଳିଆ ଦିସୁଛି , ଗନ୍ଧୋଉଛି   , ମାତ୍ର ନିବୁଜ ଫଲ୍ସର ସୁପ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଓ ତାଜା ରହୁଛି   ।  ପାସ୍ତର ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟରେ ସେ ପରୀକ୍ଷା କରିଥିବା କେତେକ ନିବୁଜ ଫ୍ଲାସ ଆଜିଯାଏ ଅଛି ଏସବୁ ଫ୍ଲାସ ଭିତର ସୁପ ଏ ଯାଏ ତାଜା ଦିସୁଛି   ।

ଫ୍ରାନ୍ସସରେ ମଦ ବ୍ୟବସାୟରେ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଏ   । ପାସ୍ତରଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ମଦ ଶୀଘ୍ର ଆମ୍ବିଳା ହୋଇଯାଉଥିବାରୁ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କୁ ବିପୁଳ କ୍ଷତି ସହିବାକୁ ପଡୁଥିଲା  । ଏ କ୍ଷତିରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାର ଉପାୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ପାଇଁ ୧୮୬୪ ରେ ଫ୍ରାନ୍ସସର ସମ୍ରାଟ ପାସ୍ତରଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ଵ ଦେଲେ   । ମଦକୁ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ପରୀକ୍ଷା କରି ପଦାର୍ଥ  ପରୀକ୍ଷା କରି ପାସ୍ତର ଜାଣିଲେ ଯେ ମଦ ରେ ଦୁଇପ୍ରକାର ଇଷ୍ଟ ଅଛନ୍ତି   । ଇଷ୍ଟ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଜୀବନ୍ତ ପଦାର୍ଥ  । ବୀଜାଣୁ , ଇଷ୍ଟ , ଭାଇରସ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିବା ପାସ୍ତରଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତି   । ସେ ଆବିଷ୍କାର କଲେ ଯେ ମଦରେ ଉପସ୍ଥିତ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ଇଷ୍ଟ ଗୋଲାକାର ଓ ତାହା ମଦ ପ୍ରସ୍ତୃତି  ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ   । ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରକାର ଇଷ୍ଟ ସାମାନ୍ୟ ଲମ୍ବାଳିଆ   । ଏହି ଲମ୍ବାଳିଆ ଇଷ୍ଟ ଯୋଗୁଁ ମଦ ଆମ୍ବିଳା ହେଉଛି  । ଅନେକ ପରୀକ୍ଷା କରି ପାସ୍ତର ଜାଣି ପାରିଲେ ଯେ ମଦ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯିବା ପରେ ଏହାକୁ ପଞ୍ଚାନବେ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗରମ କରି ନିବୁଜ ମୁଡ ଦେଇ ରଖିଲେ ଏହା ତାଜା ରହୁଛି   । ପାସ୍ତରଙ୍କ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସରଣ କରି କ୍ଷୀରକୁ ତାହା ରଖିବା ସମ୍ଭବ ହେଲା   । “ ପାସ୍ତରଇଜିଡ କ୍ଷୀର “ ଏହି ଜଣାଶୁଣା ନାମ  । ପାସ୍ତରଙ୍କ ପରଠାରୁ ନିବୁଜ ଟିଣରେ ଫଳ, ମାଛ , ମାଂସ ପ୍ରଭୁତି  ଖାଦ୍ୟ ବସ୍ତୁ ଦୀର୍ଘକାଳ ଯାଏ ତଟକା ରଖାଯାଇପାରୁଛି   ।

ମଦ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କୁ ବିପୁଳ କ୍ଷତିରୁ ବଞ୍ଚାଇବା ଉପାୟ ପାସ୍ତର ବତାଇ ଥିବା ଖବର ଫ୍ରାନ୍ସ ରେ ବିଜୁଳି ପରି ଖେଳିଗଲା    । ରେଶମ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲେ  । କଥା ହେଉଛି ରେଶମ ପୋକସବୁ ଅଜଣା ରୋଗରେ ମରୁଥାନ୍ତି   । ଫଳରେ ରେଶମ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କର ଘୋର କ୍ଷତି ହେଉଥିଲା  । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ପାସ୍ତର ତିନିବର୍ଷ ଗବେଷଣା କଲେ   । ରୋଗ ଓ ସୁସ୍ଥ ରେଶମ ପୋକକୁ ଚିହ୍ନିବାର ଉପାୟ ବତାଇ କେବଳ ସୁସ୍ଥ ପୋକଙ୍କୁ ନେଇ ସିଲକ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ପାସ୍ତର ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ  । ତାଙ୍କ ଉପଦେଶ ମାନିବା ଫଳରେ ରେଶମ ଶିଳ୍ପ ସୁସ୍ଥ ହୋଇ ଉଠିଲା  । ପାସ୍ତରଙ୍କ ପ୍ରତି କୃତଜ୍ଞତା ସ୍ୱରୂପ ଫ୍ରାନ୍ସର ରେଶମ ବ୍ୟବସାୟୀ ସଂଘ ଆଲାଇସ ଠାରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ   ।

ପାସ୍ତର ମଣିଷ ଓ ପଶୁଙ୍କ ରୋଗ ପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଜନକ  । ହଇଜା ଧରୁଥିବା କୁକୁଡାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷଣା କରି ଯେଉଁ ଜୀବାଣୁଙ୍କ ଦ୍ଵାରା କୁକୁଡାକୁ ହଇଜା ହୁଏ ତାକୁ ଚିହ୍ନଟ କଲେ   । ସୁସ୍ଥ କୁକୁଡା ଶରୀରରେ ଇଂଜେକସନ ଦେଇ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣରେ ହଇଜା ଜୀବାଣୁ ପୁରାଇ ପାସ୍ତର ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଏ କୁକୁଡାକୁ ହଇଜା ଧରୁନାହିଁ  । କୁକୁଡାଙ୍କ ହଇଜା ରୋକିବାର ଏକ ପ୍ରତିକାର ମିଳିଗଲା   । କୁକୁଡାଙ୍କ ହଇଜା ପରି ମେଣ୍ଢାମାନେ ମାରାତ୍ମକ ଡିଆଁ ଜର ରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ସଂଖ୍ୟାରେ ମାରୁଥିବା   । ଏହି ରୋଗର ପ୍ରତିଷେଧକ ଆବିଷ୍କାର କରି ପାସ୍ତର ପଶୁପାଳକଙ୍କର ଅଶେଷ କଲ୍ୟାଣ କରିଥିଲେ  । ଆନ୍ଥାରାକ୍ସ ଜୀବାଣୁଙ୍କର ଇଂଜେକସନ ସୁସ୍ଥ ମେଣ୍ଢାଙ୍କୁ ଦେଇ ପାସ୍ତର ଦେଖିଲେ ଇଂଜେକସନ ନେଉଥିବା ମେଣ୍ଢାମାନେ କେବେ ବେମାର ପଡୁନାହାନ୍ତି   ।

ଅନେକ ଅସାମାନ୍ୟ ସାଫଲ୍ୟ ଭିତରେ ପଗଳା କୁକୁର କାମୁଡିବା ଫଳରେ ହେଉଥିବା ଜଳାତଙ୍କର ପ୍ରତିଷେଧକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପାସ୍ତରଙ୍କର ସର୍ବମହାନ ସାଫଲ୍ୟ  । ଜଳାତକ ରୋଗୀର ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ   । ଜଳାତକ ରୋଗରେ ଯେଉଁ ଚିକିତ୍ସା ପାସ୍ତର ସ୍ଥିର କରିଥିଲେ ତାକୁ ପ୍ରଥମେ ମୂଷାଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ପାସ୍ତର ଅନେକଗୁଡିଏ ମୂଷା ଓ କେତେକ ପାଗଳା କୁକୁରଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଘରେ ରଖିଦେଲେ   । ପଗଳା କୁକୁରମାନେ ମୂଷାଙ୍କୁ କାମୁଡିଲେ  । ପାଗଲା କୁକୁରଙ୍କ ଲାଳ ସଂଗ୍ରହ କରି ଏହି ଲାଳକୁ ଇଂଜେକସନ ନେଲେ ସେମାନେ ଭଲ ହୋଇଗଲେ   । ଅନ୍ୟମାନେ ମଲେ   । ପାସ୍ତର ଜାଣିଥିଲେ ପଗଳା କୁକୁରର ଟୋପାଏ ଲାଳ ଯଦି ପାଟିକୁ ଚାଲିଯାଏ ତେବେ ମାରିବାକୁ ହେବ  । ତଥାପି ପଗଳା କୁକୁର ପାଟିରେ କାଚଲାଣି ପୁରାଇ ନିଜ ମୁହଁରେ ସୋସିଜ ଇଂଜେକସନ ଉପଯୋଗୀ ଲାଳ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିଲେ   ।

ଗୋଟିଏ ନଅ ବର୍ଷର ପିଲାକୁ ପାଗଲା କୁକୁର ଦେହସାରା କାମୁଡିଥାଏ  । ପିଲାତାର ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ  । ପିଲାର ମାଆ ତାଙ୍କୁ ପାସ୍ତରଙ୍କ ପାଖକୁ ନେଇଗଲା   । ପାସ୍ତର ତାଙ୍କୁ ଇଂଜେକସନ ଦେଲେ  । ପଗଳା କୁକୁର କାମୁଡାରେ ନ ମରି ବଞ୍ଚିଥିବା ପ୍ରଥମ ମଣିଷ ହେଲା ସେଇ ପିଲାଟି  । ତାର ନାମ ଜୋଶେଫ   ।ବଡ ହେବା ପରେ ଜୋଶେଫ ଘଟନା କ୍ରମେ ପାସ୍ତର ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟର ଜଗୁଆଳ ହେଲା  । ଦ୍ଵିତୀୟ ମହାଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ନାଜି ସୈନ୍ୟମାନେ ପାସ୍ତର ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟାରେ ପଶି ତାଙ୍କ କରବ ପାଖକୁ ଯିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ  । ସେମାନଙ୍କୁ ବାଟ ଛାଡିଦେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଜୋଶେଫ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥିଲା   ।

ପାସ୍ତର ଡାକ୍ତର ନଥିଲେ  । ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ରସାୟନବିଜ୍ଞାନୀ  । ପ୍ରଥମରୁ ଡାକ୍ତର ଓ ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ପାସ୍ତରଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵର ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ   । ପରେ ପାସ୍ତର ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଗୁରୁ ହୋଇଗଲେ   । ଲଣ୍ଡନ ଠାରେ ହେଉଥିବା ଅନ୍ତର୍ଜାତିକ୍ଜ ମେଡିକାଲ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଫରାସୀ ସରାକାର ପାସ୍ତରଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥାଏ    ।  ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ପାସ୍ତର ହଲରେ ପଶିବା ସମୟରେ ୟୁରୋପର ବିଶିଷ୍ଟ ଚିକିତ୍ସକମାନେ ଘନ ଘନ କରତାଳି ଦ୍ଵାରା ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କଲେ  ।  ପାସ୍ତର ହଡବଡେଇ ଗଲେ   । କାହାପାଇଁ ଏତେ କରତାଳି   !  ନିଶ୍ଚିତ ୱଲେସର ଯୁବରାଜ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ  । ତାଙ୍କ  ପାଛୋଟି ନେଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କହିଲେ “ ମୁଁ ଦୁଃଖିତ  ।    ୱଲେସର ଯୁବରାଜ ଆସୁଛନ୍ତି ଜାଣିଥିଲେ ଆଗରୁ ଆସିଥାନ୍ତି  ।  “

ସଂଗୃହିତ - ଶରତ କୁମାର ମହାନ୍ତି