ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଅଧିକାର
ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଅଧିକାର
ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ୍
ଭାରତ ଏକ ଧର୍ମ ନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର – ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ‘ଧର୍ମ ନିରପେକ୍ଷ’ ଶବ୍ଦ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଭାରତରେ ନାନା ଧର୍ମର ଲୋକ ରହିଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ଧର୍ମକୁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଧର୍ମ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇନାହିଁ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଧରମଗତ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ଏବଂ ଏହାକୁ ଜାହିର ରଖିବାକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧର୍ମ ନିରପେକ୍ଷତା ଆମର ଜାତୀୟ ଏକଟା ରକ୍ଷା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭାରତର ଉଦାରତା ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି ।
ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ନ୍ୟାୟପାଳିକା – ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସଂସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାଠାରୁ ପୃଥକ କରି ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି । ଫଳରେ ଆମେ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟ ପାଇବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛୁ ।
ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଅଧିକାର – ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଭାରତର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଛି ।
ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଗୁଡିକ କ'ଣ ?
- ସାମ୍ୟ ଅଧିକାର
- ଆଇନ୍ ଆଖିରେ ସମସ୍ତ ସମାନ ।
- ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଆଇନ୍ ର ସାମ୍ୟତା ରକ୍ଷା
- ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଲିଙ୍ଗ ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ନିର୍ବିଶେଷରେ ଆଇନଗତ ସମାନ ଅଧିକାର ।
- ଯେକୌଣସି ସରକାରୀ କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସଂସ୍ଥାରେ ବାସସ୍ଥାନ, ଜନ୍ମସ୍ଥାନ, ଲିଙ୍ଗ, ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମାନ ନିଯୁକ୍ତି ସୁବିଧା ପାଇବା ଅଧିକାର । (ସମ୍ବିଧାନର ୧୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଅନୁନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇପାରେ । ଧର୍ମ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମାନଙ୍କରେ ସେହି ଧର୍ମ ବା ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷିତ ରକ୍ଷାଯାଇପାରେ )
- ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତାର କୌଣସି ପ୍ରକାର ପ୍ରୟୋଗ ନିଷିଦ୍ଧ ।
- ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ପଦବୀର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
- ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର
- ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା (ରାଜ୍ୟର ନିରାପତ୍ତା, ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତା ଓ ସଂହତି, ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରସହ ବନ୍ଧୁତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କ, ସାର୍ବଜନୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଶିଷ୍ଟତା ଓ ନୈତିକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରକାର ଏହି ସ୍ଵାଧୀନତା ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରିପାରିବେ) ।
- ସମ୍ମେଳନ ସ୍ଵାଧୀନତା
- ସଂଘ ବା ସଂସ୍ଥାଗଠନ କରିବା ସ୍ଵାଧୀନତା ।
- ଭାରତର ସର୍ବତ୍ର ଅବାଧ ସଞ୍ଚରଣ କରିବା ଅଧିକାର
- ଭାରତର ଯେ କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରିବା ଅଧିକାର ।
- ଯେ କୌଣସି ବୃତ୍ତି ବା ବ୍ୟବସାୟ କରିପାରିବା ଅଧିକାର । (କୀକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଅଧିକାର ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକଟକଣା ଜାରି କରିପାରିବେ) ।
- ଦୋଷ ସିଦ୍ଧି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସୁରକ୍ଷା
- ଦୋଷୀକୁ ନିଜ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାକ୍ଷ୍ୟ ଦେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
- ଚୋରି, ଦୋଷ ପାଇଁ ଜଣକୁ ବହୁବାର ଅଭିଯୁକ୍ତ ଓ ଦଣ୍ଡିତ ଦିଆଯିବ ନାହିଁ ।
- ଦୋଷ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆଇନାନୁମୋଦିତ ଦଣ୍ଡଠାରୁ ଅଧିକ ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯିବ ନାହିଁ ।
- ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ସୁରକ୍ଷା
- କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାଧାରଣ ଆଇନବକରେ ବନ୍ଦୀ କରାଗଲେ ତୁରନ୍ତ ବନ୍ଦୀକୁ କାରଣ ଜଣାଇଦେବା ଦରକାର।
- ବନ୍ଦୀକୁ କୌଣସି ଆଇନଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରିବାକୁ ଓ ନିଜର ପ୍ରତିରକ୍ଷା କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବା ଦରକାର
- ବନ୍ଦୀ ହେବାର ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଦୀକୁ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଆଗରେ ହାଜର କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ।
- ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଅନୁମତି ବିନା କୌଣସି ବନ୍ଦୀକୁ ୨୪ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧିକ ସମୟ ବନ୍ଦୀ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ
- ଗିରଫ ଓ ଅଟକ ରଖିବା ବିରୁଦ୍ଧରେ ସୁରକ୍ଷା
- କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସାଧାରଣ ଆଇନବଳରେ ବନ୍ଦୀ କରାଗଲେ ତୁରନ୍ତ ବନ୍ଦୀକୁ କାରଣ ଜଣାଇଦେବା ଦରକାର ।
- ବନ୍ଦୀକୁ ଯେକୌଣସି ଆଇନଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରିବାକୁ ଓ ନିଜର ପ୍ରତିରକ୍ଷା କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବା ଦରକାର।
- ବନ୍ଦୀ ହେବାର ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ବନଦୀକୁ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଆଗରେ ହାଜର କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ।
- ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଅନୁମତି ବିନା କୌଣସି ବନ୍ଦୀଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧିକ ସମୟ ବନ୍ଦୀ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
- ଶୋଷଣ ବିରୋଧୀ ଅଧିକାର
- ଧରମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର
- ରାଜ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ କୌଣସି ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ କୌଣସି ଧର୍ମଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରବା ନାହିଁ ।
- ରାଜ୍ୟର ସାହାଯ୍ୟପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନରେ କାହାରିକୁ ଉପସ୍ଥିତ ହେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
- ସଂସ୍କୃତି ଓ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଧିକାର
- ପ୍ରତ୍ୟକ ନାଗରିକଙ୍କର ନିଜର ଭାଷା, ଲିପି ଓ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବାର ଅଧିକାର ଅଛି ।
- ନାଗରିକଙ୍କର ଧର୍ମ, ଜାତି, ବଂଶ ଓ ଭାଷାକୁ ଭିତ୍ତିକରି ରାଜ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳନା କିମ୍ବା ସାହାଯ୍ୟପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ତାଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ।
- ଧର୍ମ ଓ ଭାଷା ଭିତ୍ତିକ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟମାନଙ୍କର ନିଜର ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ପରିଚାଳନା କରିବା ଅଧିକାର ରହିଛି ।
- ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ପରିଚାଳିତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ ଦେବାରେ ରାଜ୍ୟ କୌଣସି ଭେଦଭାବ ରଖିବେ ନାହିଁ ।
- ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିବିଧାନ ଅଧିକାର
ଅସ୍ତ୍ରବିହୀନ ହୋଇ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ସମ୍ମିଳିତ ହେବା, ସଭା କରିବା ଏବଂ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ପରିଚାଳନାକରିବା ଅଧିକାର ରହିଛି ।
ଆଇନାନୁମୋଦିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଉପାୟରେ ତୁରନ୍ତ ବନ୍ଦୀକୁ କାରଣ ଜଣାଇଦେବା ଦରକାର ।
କାହାରୀକୁ ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବଳପୂର୍ବକ ଶ୍ରମପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରାଯିବ ନାହିଁ । (ସାର୍ବଜନୀନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ସେବା ଆରୋପ କରିପାରିବେ ) ।
ଭାରତର ଯେ କୌଣସି ନାଗରିକ ନିଜ ବିବେକ ଅନୁସାରେ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ମୁକ୍ତଭାବେ ଯେ କୌଣସି ଧର୍ମ ଆଚରଣ କରିପାରିବେ । ସାର୍ବଜନୀନ ଶୃଙ୍ଖଳା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ନୈତିକତାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ମୁକ୍ତଭାବରେ ନିଜର ଧର୍ମ ବ୍ୟକ୍ତ କରିବା ଅଭ୍ୟାସ କରିବା ଓ ପ୍ରଚାର କରିବା ଅଧିକାର ସମସ୍ତଙ୍କର ଅଛି ।
ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ଆବେଦନ କରିବାର ଅଧିକାର ।
ଆଧାର – ଏମ.ଏମ. ପବ୍ଲିକେସନ
Last Modified : 6/21/2020
