ମଇଁଷି ପାଳନ ଏକ ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟ । ଏହା ଆମ୍ଭ ମାନଙ୍କର ଚାଷ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦୁଗ୍ଧ ଓ ମାଂସ ଯୋଗାଇଥାଏ । ମଇଁଷିର ଚମଡ଼ା, ଗୋବର, ହାଡ଼, ରକ୍ତ ଓ ସିଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦି ଆମର ବିଭିନ୍ନ କାମରେ ଲାଗିଥାଏ । ଭାରତ ବର୍ଷରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥାଏ ଦୁଗ୍ଧ ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀ ଯଥା – ମଇଁଷି, ଗାଈ ଓ ଛେଳି ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟରୁ ମଇଁଷିକୁ ମୁଖ୍ୟ ଦୁଗ୍ଧ ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀ ରୂପେ ଗଣ୍ୟ କରାଯାଉଅଛି । ୨୦୦୭ ମସିହା ଗଣନା ଅନୁସାରେ ଆମ ଦେଶର ସମୁଦାୟ ଗୋମହିଷାଦି (୩୦୪ ନିୟୁତ) ସଂଖ୍ୟାର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ମଇଁଷି (୧୦୫ ନିୟୁତ) ଅଟନ୍ତି । ସମୁଦାୟ ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦନ (୧୦.୮ ନିୟୁତ ଟନ୍) ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ା ୫୩ ଭାଗ ଦୁଗ୍ଧ କେବଳ ମଇଁଷିମାନଙ୍କ ଠାରୁ ମିଳୁଥିବା ବେଳେ ଅବଶିଷ୍ଟ ୪୭ ଭାଗ ଦୁଗ୍ଧ ଗାଈ ଓ ଛେଳିଠାରୁ ମିଳିଥାଏ ।
ମଇଁଷିର ଦୁଗ୍ଧ ଗାଈ ଓ ଛେଳି ଦୁଗ୍ଧ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ପୃଷ୍ଟିକର ଓ ସୁସ୍ଵାଦୁ । କାରଣ ମଇଁଷି ଦୁଗ୍ଧରେ ସ୍ପ୍ରେହସାର (ସିଆ) ଓ ପୁଷ୍ଟିସାରର ପରିମାଣ ଗାଈ ଓ ଛେଳି ଦୁଗ୍ଧ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଥାଏ । ମଇଁଷି ଦୁଗ୍ଧରେ ହାରାହାରି ଶତକଡ଼ା ୭ ଭାଗ ସ୍ପ୍ରେହସାର (ଘିଅ) ଓ ୪ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର ଥାଏ । ଏଣୁ ଭାରତର ହରିଆନା, ପଞ୍ଜାବ, ଗୁଜୁରାଟ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଓ ବିହାର ଇତ୍ୟାଦି ରାଜ୍ୟରେ ମଇଁଷି ଦୁଗ୍ଧର ଚାହିଦା ଗାଈ ଠାରୁ ଅଧିକ । ତେଣୁ ଏହି ରାଜ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକର ଚାଷୀମାନେ ଗୋପାଳନ ଅପେକ୍ଷା ମଇଁଷି ପାଳନ କରିବାକୁ ଅଧିକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି । ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦକ ସମବାୟ ସଂଘ ମାନଙ୍କରେ ଦୁଗ୍ଧର ଘିଅ ଓ ପୁଷ୍ଟିସାରର ପରିମାଣକୁ ନେଇ ଚାଷୀଙ୍କୁ ଦୁଗ୍ଧର ମୂଲ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥିବାରୁ ଚାଷୀ ଗାଈ ଦୁଗ୍ଧ ଅପେକ୍ଷା ମଇଁଷି ଦୁଗ୍ଧରୁ ଅଧିକ ଲାଭ ପାଇଥାଏ ।
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଦୁଗ୍ଧରେ ଅବା ଉପାଦାନ (ଶତକଡ଼ା ପ୍ରତି)
ପ୍ରାଣୀ |
ଜଳ |
ସ୍ପ୍ରେହସାର |
ପୁଷ୍ଟିସାର |
ଶ୍ଵେତସାର |
ଧାତବ ଲବଣ |
ମଇଁଷି |
୮୨.୨ |
୭.୬ |
୪.୩ |
୪.୮ |
୦.୯ |
ଗାଈ |
୮୬.୨ |
୪.୪ |
୩.୮ |
୪.୯ |
୦.୭ |
ଛେଳି |
୮୭.୧ |
୪.୧ |
୩.୭ |
୪.୨ |
୦.୮ |
ମେଣ୍ଢା |
୮୨.୦ |
୬.୪ |
୫.୬ |
୬.୪ |
୦.୯ |
ମଇଁଷିର ମାଂସ ଏକ ସୁସ୍ଵାଦୁ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ । ଏଥୁରେ ଶତକଡ଼ା ୭୮.୭ ଭାଗ ଜଳ, ୧୯.୪ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର, ୦.୯ ଭାଗ ଚର୍ବି ଓ ୧୦ ଭାଗ ଲବଣ ଥାଏ । ଏଥିରେ ଚର୍ବି ଭାଗ କମ୍ ଓ ପୁଷ୍ଟିସାର ଅଂଶ ବେଶି ଥିବାରୁ ଦେଶ ତଥା ବିଦେଶରେ ମଇଁଷି ମାଂସର ଚାହିଦା ଦିନକୁ ଦିନ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି । ଆମ ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ମାଂସ (ଛେଳି ମାଂସ, କୁକୁଡ଼ା ମାଂସ, ମଇଁଷି ମାଂସ)ର ପରିମାଣ ମଧ୍ୟରୁ ମଇଁଷି ମାଂସର ପରିମାଶ ଶତକଡ଼ା ୧୪ ଭାଗ ଏବଂ ମାଂସ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ସ୍ଥାନ ତୃତୀୟ (ପ୍ରଥମ- ଛେଳି ମାଂସ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟକୁକୁଡ଼ା ମାଂସ) । ଅଣ୍ଡିରା ମଇଁଷି ବାଛୁରୀଙ୍କୁ ଅଧିକ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଲାଳନ ପାଳନ କରି ଅଧିକ ମାଂସ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇ ପାରିବ । କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ହରାଇବା ପରେ ଅଣ୍ଡିରା ମଇଁଷିର ମାଂସ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଚାଷ ପାଇଁ ମଇଁଷିକୁ ବହୁଳ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । କାଦୁଆ ଜମିରେ ଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ବଳଦ ଅପେକ୍ଷା ଅଣ୍ଡିରା ମଇଁଷି (ପଣ୍ଡା)ର ଚାହିଦା ବେଶି । ଗୋଟିଏ ପଣ୍ଡା ଅନ୍ତତଃ ପକ୍ଷେ ୧୫-୧୬ ବର୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷ ରହି ଚାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ଶଗଡ଼ ଟାଣିବା, ହଳ କରିବା ଓ ଧାନ ଅମଳ ଇତ୍ୟାଦି କାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
ମଇଁଷି ଗାଈ ପରି ଏକ ରୋମାନ୍ଥକ ପ୍ରାଣୀ । ମଇଁଷିର ହଜମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ହଜମ ଶକ୍ତି । ଗାଈଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତତର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ଓଜନ ତୁଳନାରେ ମଇଁଷି ଅଳ୍ପ ଖାଇ ଅଧିକ ଦୁଗ୍ଧ ଦେଇଥାଏ । ଏପରିକି ଯେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ଗାଈ ଖାଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରେ ନାହିଁ, ମଇଁଷି ତାକୁ ଆନନ୍ଦରେ ଖାଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ମଇଁଷି ଗୋଟିଏ ଗାଈ ଅପେକ୍ଷା ଶତକଡ଼ା ୧୪ ଭାଗ ଶୁଷ୍ପ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଖାଦ୍ୟସାର ଗୁଡ଼ିକୁ ୨ ରୁ ୫ ଭାଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଧିକ ହଜମ କରିପାରେ । ବିଶେଷ କରି ତନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟକୁ ଗାଈ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ହଜମ କରିଥାଏ ।
ମଇଁଷି ଗାଈ ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଯତ୍ନରେ ଓ ଅଳ୍ପ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅଧିକ ଦୁଗ୍ଧ ଦେଇ ଚାଷୀଙ୍କୁ ଅଧିକ ଲାଭ ଦେଇଥାଏ । ପୃଥିବୀରେ କେବଳ ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ମଇଁଷି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ମଇଁଷିର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଭାରତବର୍ଷ ବୋଲି ମତ ପୋଷଣ କରିଥାନ୍ତି । ମୁରା ମଇଁଷି ଭାରତର ତଥା ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ମଇଁଷି ମାନଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଦୁଗ୍ଧଜାତୀୟ ମଇଁଷି ରୂପେ ସୁପରିଚିତ । ଏହି ମୁରା ମଇଁଷିର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଭାରତ ବର୍ଷର ହରିଆନା ରାଜ୍ୟର ହିସାର, ରୋହତକ, ଜିଦ୍ ଆଦି ଜିଲ୍ଲା ସମୁହ ତଥା-ଦିଲ୍ଲା ଓ ପଞ୍ଜାବ ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇଥିବାରୁ ଭାରତର ଜଳବାୟୁ ମଇଁଷି ପାଳନ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ । ଏଣୁ ଓଡ଼ିଶା ତଥା ଭାରତର ଚାଷୀମାନେ ମଇଁଷି ପାଳନ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଉଚିତ୍ ।
ମଇଁଷି ପାଳନରେ କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ଅସୁବିଧା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଅସୁବିଧା ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
ଏହିସବୁ କାରଣ ଲାଗି ମଇଁଷି ଠାରୁ ଠିକ୍ ପରିମାଣର ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇ ନପାରି ଚାଷୀଙ୍କୁ ଅଳ୍ପ ଲାଭ ଏପରିକି ସମୟ ସମୟରେ କ୍ଷତି ସହିବାକୁ ପଡ଼େ । ମାତ୍ର ଏବେ ବିଜ୍ଞାନ ପଦ୍ଧତିରେ ମଇଁଷି ପାଳନ କରିବା ଯୋଗୁଁ ଉପରୋକ୍ତ ଅସୁବିଧା ଗୁଡ଼ିକୁ ସହଜରେ ଦୂର କରାଯାଇ ପାରୁଅଛି । ଦିନକୁ ଦିନ ଅଧ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟାକ ଚାଷା ମଇଁଷି ପାଳନ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଅଛନ୍ତି ।
ମଇଁଷି ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା - ନଦୀ ଜାତିର ମଇଁଷି ଓ କାଦୁଅ ଜାତିର ମଇଁଷି । ନଦୀ ଜାତିର ମଇଁଷି ନଦୀ ତଥା ଝରଣାର ପରିଷ୍କାର ସ୍ରୋତ ଜଳରେ ଗାଧୋଇବାକୁ ଭଲ ପାଉଥିବା ବେଳେ କାଦୁଅ ଜାତିର ମଇଁଷି ଅପରିଷ୍କାର ପାଣି ତଥା କାଦୁଅରେ ଗାଧୋଇବାକୁ ଭଲ ପାଇଥାଆନ୍ତି । ନଦୀ ଜାତିର ମଇଁଷି ଅଧିକ ପରିମାଣର ଦୁଗ୍ଧ ଦେଇଥାଏ ଓ ଏହାର ଦୁଗ୍ଧରେ ଚର୍ବି ଅଂଶ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ଥାଏ । ଉତ୍ତର ଭାରତ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଭାରତରେ ଏହି ଜାତିର ମଇଁଷି ଦେଖାଯାଉଥାଏ ବେଳେ ପୂର୍ବ ଭାରତ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ କାଦୁଅ ଜାତିର ମଇଁଷି ଦେଖାଯାଇଥାନ୍ତି । କାଦୁଅ ଜାତିର ମଇଁଷି ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହି ଜାତିର ମଇଁଷି ଚାଷ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଧିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ନଦୀ ଜାତୀୟ ମଇଁଷି ଦୈନିକ ହାରାହାରି ଦୁଇରୁ ପାଞ୍ଚ ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁଗ୍ଧ ଦେଉଥିବା ବେଳେ ଗୋଟିଏ କାଦୁଅ ଜାତୀୟ ମଇଁଷି ଦୈନିକ ଏକ ଲିଟର ଦୁଗ୍ଧ ଦେଇଥାଏ । ନଦୀ ଜାତୀୟ ମଇଁଷି କାତୁଆ ଜାତୀୟ ମଇଁଷି ଅପେକ୍ଷା ଶୀଘ୍ର ଋତୁବତୀ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏମାନେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଧୀର ବା ଶାନ୍ତ ସ୍ଵଭାବର । ଏମାନଙ୍କର ଦୈନିକ ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ହାର କାଦୁଅ ଜାତିର ମଇଁଷି ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ମାତ୍ର ନଦୀ ଜାତୀୟ ମଇଁଷିର ବାଛୁରୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହାର କାଦୁଅ ଜାତୀୟ ମଇଁଷିର ବାଛୁରୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁହାର ଠାରୁ ସର୍ବଦା ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
ନଦୀଜାତିର ମଇଁଷି ମାନଙ୍କୁ ଦୁଧିଆଳି ଜାତୀୟ ମଇଁଷି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ପୃଥିବୀରେ ମିଳୁଥିବା ମଇଁଷିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସର୍ବୋକୃଷ୍ଣ ଦୁଧିଆଳୀ ଜାତୀୟ ମଇଁଷି ଯଥା ମୁରା (ହରିୟା ନା), ସୁରି (ଗୁଜୁରାଟ), ଜାଫରାବାଦି (ଗୁଜୁରାଟ), ନିଲିରଭି (ପଞ୍ଜାବ), ଉଦଣ୍ଡୋରୀ (ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ), ମେହଶାନା (ଗୁଜୁରାଟ), ନାଗପୁରୀ (ମହାରାଷ୍ଟ୍ର) ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ଏମାନେ ବର୍ଷକୁ ହାରାହାରି ୨୦୦୦-୨୫୦୦ ଲିଟର ଦୃଷ୍ଣ ଦେଇଥାନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି, ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ସମ୍ବଲପୁରୀ, କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାରେ କଳହାଣ୍ଡି ତଥା ନୟାଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚିଲିକା ଜାତିର ମଇଁଷି ଦେଖାଯାନ୍ତି । ମାତ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରାଇବା ପାଇଁ ମୁରା ଜାତୀୟ ମଇଁଷିର ଷଣ୍ଢମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ଶଙ୍କରୀକରଣ ମାଧମରେ ଉନ୍ନତଜାତିର ମଇଁଷି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।
ମଇଁଷି ମାନଙ୍କର ଉପଯୁକ୍ତ ଯତ୍ନ ନେବାକୁ ହେଲେ ଭଲ, ଗୁହାଳୀଟିଏ ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ବନ୍ୟ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରୁ, ଚୋର ଭୟରୁ, ଖରାପ ପାଗରୁ ଓ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ । ଶୁଖିଲା, ପବନ ଯାତାୟତ କରୁଥିବା, ସଫାସୁତୁରା ଓ ଶୋଇବାକୁ ଏବଂ ଛିଡ଼ା ହେବାକୁ ଅଧିକ ଜାଗା ଅବା ଗୁହାଳରେ ମଇଁଷି ରହିଲେ ସେମାନେ ଆନନ୍ଦରେ ଓ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକର ଭାବରେ ରହିପାରନ୍ତି ।
ଗୁହାଳ
ନୂଆ ଗୁହାଳ ଘର ତିଆରି
ଗୁହାଳକୁ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକର ରଖିବା ପ୍ରଣାଳୀ
ମଇଁଷିମାନେ ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଗୁହାଳରେ କଟାଇଥାନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ଗୁହାଳରେ ହିଁ ଖାଇବାକୁ, ପାଣି ପିଇବାକୁ ଦିଆଯିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦୁଗ୍ଧ ଦୁହାଁ ଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଗୁହାଳଟି ଯେତେ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ ରହିବ, ଏମାନଙ୍କଠାରୁ ସେତିକି ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ମିଳିବ ଓ ପରିଷ୍କାର ଦୁଗ୍ଧ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରିବ । ତେଣୁ ଗୁହାଳକୁ ସବୁବେଳେ ପରିଷ୍କାର ପରିଛନ ରଖିବା ବିଧେୟ।
ଅଧିକ ଜାଣିବା ପାଇଁ - "ଓୟୁଏଟି"
ସଂଗୃହିତ -
ମୂଳ ବିଷୟବସ୍ତୁ
ସଂଶୋଧିତ ବିଷୟବସ୍ତୁ
Last Modified : 3/4/2020