ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ୩ ଭାଗରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା -
ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ବିପଚନ
ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ମୃତ୍ତିକାରେ ମିଶୁଥିବା ପଦାର୍ଥ ପ୍ରଥମେ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ଡିତ ହୁଏ । ତତ୍ ପରେ ଅଣୁଜୀବମାନେ ସେଗୁଡିକୁ ବିପଚନ କରନ୍ତି । ଏହି ବିପଚନ ଫଳରେ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ସନ୍ନିହିତ ଶ୍ଵେତସାର ସ୍ନେହସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର ପ୍ରଭୃତିର ରାସାୟନିକ ଅପଘଟନ ହୁଏ । ଅଣୁଜୀବମାନେ ଏହି ସବୁ ପଦାର୍ଥରୁ ସେମାନଙ୍କର ଶରୀର ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରନ୍ତି । ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର ପ୍ରଭୃତି ରାସାୟନିକ ଅପଘଟନ ହେବାବେଳେ ସେଥିରୁ ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ ଓ ଜଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ, ହୋମି ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ, ଲିଗ୍ ନିନ୍ ପ୍ରଭୃତି କ୍ଳିଷ୍ଟ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ଗୁଡିକର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅପଘଟନ ନହୋଇ ଆଂଶିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ । ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ବିପଚନ ଓ ଅପଘଟନ ଫଳରେ ପରିଶେଷରେ ଅତିସୂକ୍ଷ୍ମ, ଚିକ୍କଣ ଅଠାଳିଆ ପଦାର୍ଥ ରହିଯାଏ । ଏହାର ରଙ୍ଗ ଗାଢ ବାଦାମୀ ଓ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ କ୍ଷୟହୀନ । ଏହାକୁ ହ୍ୟୁମସ୍ କୁହାଯାଏ । ଏହି ହ୍ୟୁମସ୍ ମୃତ୍ତିକାରେ ଥିବା ଖଣିଜ ବା ଜଡ୍ କଣିକାଗୁଡିକ ଉପରେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଆସ୍ତରଣ ଭାବରେ ଲାଖି ରହିଥାଏ ।
ଯବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ
କେତେକ ପ୍ରକାର ଶାକାଣୁ, ନୀଳରହିତ ଶୈବାଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳସ୍ଥ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଗ୍ୟାସକୁ ବିଜାରଣ କରି ଆମୋନିୟମ ଯୁକ୍ତ ଜୈବ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ କରନ୍ତି । ଏହି ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର କୋଷରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ସୃଷ୍ଟିକରି ରହନ୍ତି । ସେହି ଉଦ୍ଭିଦରୁ ଖାଦ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରି ଜବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ କରନ୍ତି ଓ ଉଦ୍ଭିଦକୁ ଯୋଗାଇ ଦିଅନ୍ତି । ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ଅଣୁଜୀବ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇ ରହୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସହଜୀବୀ ସମ୍ପର୍କ କୁହାଯାଏ । ଶିମ୍ବ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦର ଚେରରେ ଗୁଟିକା ସୃଷ୍ଟିକରି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ କରୁଥିବା ରାଇଜୋବିଅମ ଶାକାଣୁ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର । ଆଜୋଲା ଦଳର ପତ୍ରଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ କରୁଥିବା ଅନାବାଏନା ଆଜୋଲାଇ ନାମକ ନୀଳହରିତ ଶୈବାଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ବାସ କରନ୍ତି । ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜୈବ ପଦାର୍ଥରୁ ଖାଦ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରି ଜବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ ଅଣସହଜୀବୀ ବା ମୁକ୍ତ ନିବାସୀ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ନିବନ୍ଧନକାରୀ କୁହାଯାଏ । ଆଜୋଟୋବାକ୍ଟର, ଆଜୋସ୍ପିରିଲମ ପ୍ରଭୃତି ଶାକାଣୁ ଓ ନଷ୍ଟକ ଆନାବାଏନା ପ୍ରଭୃତି ନୀଳହରତ ଶୈବାଳଗୁଡିକ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର । ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିବନ୍ଧନ ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ମୃତ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ମୃତ୍ତିକାରେ ମିଶେ ଓ ଏହାର ଉର୍ବରତା ବୃଦ୍ଧିକରେ ।
ଉଦ୍ଭିଦ ଖାଦ୍ୟସାର ରୂପାନ୍ତର
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଅଣୁଜୀବ ବିଶେଷତଃ ଶାକାଣୁମାନେ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପୁଷ୍ଟିସାର, ଲିଗନିନ୍ ପ୍ରଭୃତିକୁ ବିଘଟଣ କରି ସେଥିରେ ଥିବା କ୍ଳିଷ୍ଟ ଯବକ୍ଷାର ଜାତୀୟ ଯୌଗିକକୁ ସରଲା ଆମିନୋଅମ୍ଳ, ଆମୋନିଆ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରେଟକୁ ରୂପାନ୍ତର କରନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ଯବକ୍ଷାର ଉଦ୍ଭିଦ ଗ୍ରହଣୀୟ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଆହୁରି କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀର ଶାକାଣୁ କ୍ଳିଷ୍ଟ ଫସ୍ ଫେଟ୍ ଯୌଗିକ ଏବଂ ଗନ୍ଧକକୁ ରୂପାନ୍ତର କରି ଉଦ୍ଭିଦ ଗ୍ରହଣୀୟ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଣିଥାଆନ୍ତି ।
ମୃତ୍ତିକାରେ ଜୈବପଦାର୍ଥର ଗୁରୁତ୍ଵ
- ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଉପକାରୀ ଜୀବ ଓ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ।
- ଜୈବ ପଦାର୍ଥର ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଗନ୍ଧକ, ଫସଫରସ୍, ମାଗ୍ନେସିୟମ ପ୍ରଭୃତି ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡିକ ଯଥେଷ୍ଟ ଥାଏ । ଜୈବ ପଦାର୍ଥ ବିପଚନ ଓ ଅପଘଟନ ହେଲେ ଏହିସବୁ ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ସରଳ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଗଛ ଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
- ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରେ ଲୌହ, ମାଙ୍ଗାନିଜ, ବୋରନ ପ୍ରଭୃତି ଅଣୁଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ରହିଥାଏ। ଜୈବପଦାର୍ଥ ଅପଘଟନ ହେଲେ ସେହି ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ଫସଲକୁ ସୁଲଭ ହୋଇଥାଏ ।
- ଜୈବ ପଦାର୍ଥର ଅପଘଟନ ହେତୁ ଯେଉଁ ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ତାହା ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ କ୍ଳିଷ୍ଟ ଖଣିଜ ଲବଣଗୁଡିକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ତେଣୁ ସେହି ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥରୁ ଉଦ୍ଭିଦ ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ସରଳ ଯୌଗିକ ଆକାରରେ ମୃତ୍ତିକାରେ ମିଶେ ଓ ମୃତ୍ତିକା ଉର୍ବର ହୁଏ ।
- ଜୈବ ପଦାର୍ଥ ଅପଘଟନ ହେଲେ ସେଥିରୁ ହ୍ୟୁମସ୍ ନାମକ ଗାଢ ରଙ୍ଗର ଚିକ୍କଣ ଅଠାଳିଆ ସୂକ୍ଷ୍ମ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଏହା ମୃତ୍ତିକାର ଦାନା ଗଠନ ପାଇଁ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ମୃତ୍ତିକାର ଭୌତିକ ଗୁଣ ଉନ୍ନତ ହୁଏ । ଏହାର ଜଳଧାରଣ ଓ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ ଗୁଣର ଉନ୍ନତି ହୁଏ । ମୃତ୍ତିକା ସଚ୍ଚିଦ୍ର ଓ ହାଲୁକା ରହେ ଏବଂ ଏଥିରେ ଭଲ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ଓ ଚେର ବୃଦ୍ଧି ଭଲ ହୁଏ ।
- ଅଧିକ ଜୈବ ପଦାର୍ଥ ଥିବା ମାଟିର ରଙ୍ଗ ଗାଢ ଧୂସର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ମାଟି ଅଧିକ ଉତ୍ତାପ ଧରି ରଖେ । ତେଣୁ ମଞ୍ଜିର ଅଙ୍କୁରୋଦଗମ ଓ ଚାରା ଗଛର ଚେର ବୃଦ୍ଧି ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ ହୁଏ ।
- ଅଧିକ ହ୍ୟୁମସ୍ ଥିବା ମାଟିର ଧନାତ୍ମକ ଆୟନ ବିନିମୟ ଶକ୍ତି ଅଧିକ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଉଦ୍ଭିଦ ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ବିନିମୟଶୀଳ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରେ ଏବଂ ଫସଲକୁ ଅଧିକ ସୁଲଭ ହୁଏ ।
- ହ୍ୟୁମସ୍ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଅକସାଇଡ କର୍ଦ୍ଦମ ଏବଂ ମୁକ୍ତ ଚୂନ ଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଫସଫରସ୍ ନିବନ୍ଧନ ହୁଏ ତାହା ପ୍ରତିରୋଧ କରେ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଫସଫରସ୍ ଗ୍ରହଣୀୟ ଅବସ୍ଥାରେ ରହେ ।
- ଯାଇବା ପଦାର୍ଥ ଅମ୍ଳତଥା କ୍ଷାରୀ ମାଟିର କୁପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ କରେ, ଲୁଣି ମାଟିରେ ଥିବା ଅତ୍ୟଧିକ ଦ୍ରବଣୀୟ ଲବଣ ଓ ସୋଡିୟମର ଖରାପ ପ୍ରଭାବରୁ ଫସଲକୁ ରକ୍ଷାକରେ ।
ଜୈବ ପଦାର୍ଥର ଉପରୋକ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାକୁ ମୃତ୍ତିକାର ଜୀବନ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ । ସେଥିପାଇଁ ମୃତ୍ତିକାକୁ ଏକ ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରାକୃତିକ ବସ୍ତୁ ହିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଅଣୁଜୀବ ତଥା ଜୈବ ପଦାର୍ଥ ବିହୀନ ମୃତ୍ତିକାକୁ ମୃତ – ମୃତ୍ତିକା ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ ।
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜଳ
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଛିଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ କିମ୍ବା ଜଳ ରହିଥାଏ । ଶୁଷ୍କ ମୃତ୍ତିକାରେ ଛିଦ୍ର ଗୁଡିକରେ ବାୟୁ ରହିଥାଏ ଏବଂ ପାଣି ଢାଳିଲେ ବାୟୁ ବୁଦ୍ ବୁଦ୍ ହୋଇ ବାହାରେ ଓ ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଜଳ ଭେଦିଯାଏ । ଆଂଶିକ ଆର୍ଦ୍ର ମାଟିରେ ବଡ ବଡ ଛିଦ୍ରମାନଙ୍କରେ ବାୟୁ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଛିଦ୍ରମାନଙ୍କରେ ଜଳ ରହିଥାଏ ।
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜଳରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲବଣ ଅଳ୍ପ ମାତ୍ରାରେ ଦ୍ରବିଭୂତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ରାସାୟନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହାକୁ ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ । ଦ୍ରବିଭୂତ ଲବଣ ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ କାଲସିଅମ, ମାଗ୍ନେସିଅମ, ପୋଟାସିୟମ, ସୋଡିଅମ, ଉଦ୍ ଜାନ, ଆଲୁମିନିୟମ, ଲୌହ, ପ୍ରବୃତି ଧନାତ୍ମକ ଆୟନ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରେଟ, କ୍ଳୋରାଇଡ, ସଲଫେଟ, ଫସ୍ ଫେଟ, କାର୍ବୋନେଟ, ବାଇକାର୍ବୋନେଟ, ହାଇଡ୍ରକସିଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ଗୁଣାତ୍ମକ ଆୟନ ପ୍ରଧାନ। ମୃତ୍ତିକା ଭେଦରେ ଏହି ଦ୍ରବୀଭୂତ ଲବଣର ପରିମାଣ କମ୍ ବା ବେଶୀ ଥାଇପାରେ । ସାଧାରଣ ମୃତ୍ତିକାରେ ଏହି ଦ୍ରବଣ ଖୁବ୍ ପତଳା ଓ ଲଘୁ । ଯେଉଁ ମୃତ୍ତିକାରେ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଲବଣ ଥାଏ ତାହାକୁ ଲବଣାକ୍ତ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ । ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଦ୍ରବଣ କ୍ଷାରୀୟ ବା ଅମ୍ଳୀୟ ବା ନିରପେକ୍ଷ ଥାଇପାରେ।
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜଳ ବା ମୃତ୍ତିକା ଦ୍ରବଣ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଅଙ୍ଗାର ଆତ୍ମିକରଣ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଵେଦନ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ଭିଦ ଚେର ସାହାଯ୍ୟରେ ମୃତ୍ତିକାରୁ ଜଳ ଶୋଷଣ କରିଥାଏ । ଯଥେଷ୍ଟ ଜଳଶୋଷଣ ନକରି ପାରିଲେ ଗଛ ଝାଉଁଳି ପଡେ । ଜଳ ଶୋଷଣ ସହିତ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଲବଣ ମଧ୍ୟ ଉଦ୍ଭିଦ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଦ୍ରବୀଭୂତ ଲବଣ ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଉଦ୍ଭିଦର ଖାଦ୍ୟସାର ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ମୃତ୍ତିକାରେ ମଞ୍ଜିର ଗଜାହେବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଜଳଶୋଷଣ ଆବଶ୍ୟକ । ତେଣୁ ଉଦ୍ଭିଦ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜଳର ଭୂମିକା ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ମୃତ୍ତିକାର ଭୌତିକଗୁଣ ପରିଚ୍ଛେଦରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ପଢାଯିବ ।
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ବାୟୁ ଏବଂ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ
ମୃତ୍ତିକା ଛିଦ୍ରମାନଙ୍କରୁ ଜଳ ଅପସାରିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବାୟୁ ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଅଧିକାର କରିବସେ । ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଜୀବଜନ୍ତୁ, ଜୀବନ୍ତ ଚେର, ତଥା ଅଣୁଜୀବମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ପାଇଁ ଏହି ବାୟୁରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତି ବଦଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ ଛାଡନ୍ତି । ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜୈବ ପଦାର୍ଥର ଅପଘଟନ ସମୟରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ ପ୍ରଭୃତି ଗ୍ୟାସ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଗନ୍ଧକର ଜାରଣ ହେଲେ ସଲଫର ଡାଇଅକସାଇଡ ଏବଂ ବିଜାରଣ ହେଲେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ ଗ୍ୟାସ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଯବକ୍ଷାରଜାନ ମଧ୍ୟ ଆମୋନିଆ, ନାଇଟ୍ରିକ ଅକସାଇଡ, ଏବଂ ନାଇଟ୍ରିସ୍ ଅକସାଇଡ ଗ୍ୟାସ ଆକାରରେ ବାହାରେ । ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟରୁ ଏହି ଗ୍ୟାସଗୁଡିକ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବାହାଇଯିବା ପାଇଁ କିଛିଟା ସମୟ ଲାଗେ । ଏହି ଦୁଇ ଗ୍ୟାସର ପରିମାଣ ଅନୁସାରେ କାରଣ ବା ବିଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲିଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଏବଂ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ବାୟୁରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ ପ୍ରଭୃତି ଗ୍ୟାସ ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନ ପରିମାଣ ହ୍ରାସପାଏ । ବିଶେଷତଃ ଓଦାମାଟି ମଧ୍ୟକୁ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ଅତି ମନ୍ଥର ଗତିରେ ହେଉଥିବାରୁ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ବାୟୁରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଅନୁପାତ କମିଯାଇ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ଅନୁପାତ ବଢିଯାଏ ।
ଯେଉଁ ମୃତ୍ତିକାରେ ବାୟୁ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ଚଳାଚଳ କରୁଥାଏ ତାହାକାଉ ବାତାୟିତ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ । ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ନହୋଇପଡ଼ୁଥିବା ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନ ନୁପାତ ହ୍ରାସ ପାଇଥିବା ମୃତ୍ତିକାକୁ ଅବାପୟିତ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ ।
ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ଜୀବଜନ୍ତୁ, ଉଦ୍ଭିଦ ଚେର ଓ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ପାଇଁ ଅମ୍ଳଜାନ ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଜୈବ ପଦାର୍ଥର ଅପଘଟନ, ଜାରଣ ବିଜାରଣ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ଯବକ୍ଷାର, ଗନ୍ଧକ ପ୍ରଭୃତି ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନର ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ପାଇଁ ଅମ୍ଳଜାନ ଆବଶ୍ୟକ । ସେଥିପାଇଁ ମୃତ୍ତିକା ମଧ୍ୟକୁ ବାୟୁ ସଂଚାଳନ ଏକାନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ବାୟୁ ସଂଚାଳନ ନହେଲେ ଉଦ୍ଭିଦ ଚେର ଏବଂ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ଶ୍ଵାସରୁଦ୍ଧ ଘଟେ ଏବଂ ବିଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତୀବ୍ର ହୁଏ । ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆର୍ଦ୍ର ଏବଂ ଜଳ ପ୍ଳାବିତ ମୃତ୍ତିକାରେ ଏପରି ଘଟେ । ଶ୍ଵାସପ୍ରକ୍ରିୟା ବାଧା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଉଦ୍ଭିଦ ଜଳ ଓ ଖାଦ୍ୟସାର ଶୋଷଣ ପାଇଁ ଶକ୍ତି ପାଏ ନାହିଁ ।
ଆଧାର - ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ
Last Modified : 5/11/2021
