ଜୀବନ ପାଇଁ ଜୈବ ବିବିଧତା

ଉପକ୍ରମ

“ବଡ ପରିତାପର ବିଷୟ ଏହି ଯେ ପ୍ରଗତିର ଦ୍ଵାହିଦେଇ, ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ମଣିଷ ଏବେ ଧ୍ଵଂସ କରିବାରେ ପ୍ରୟାସୀ  । ମଣିଷର ଅବିବେକିତାର ପରିଣାମରେ ସମ୍ପ୍ରତି ଲୋପ ପାଇଚାଲିଛି ଜଙ୍ଗଲ, ଶୁଖିଗଲାଣି ସୁନାବ୍ୟା ନଦୀ, ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଚାଲିଛନ୍ତି ଜବଜନ୍ତୁ, ମୃତ୍ତିକା ହରେଇ ବସିଲାଣି ତା’ର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ଏବଂ ଜଳବାୟୁ ହୋଇପଡିଲାଣି ବାଉଳା  । ମଣିଷ ଉଭା ହୋଇପଡିଲାଣି ପ୍ରକୃତିର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ରୂପେ  । ପ୍ରକୃତି ସହ ସେ ଚଳେଇଛି ତୁମୁଳ ସଂଘର୍ଷ । ସେ ସଂଘର୍ଷରତ ଉଦ୍ଭିଦଜଗତ, ପ୍ରାଣୀଜଗତ ସହ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷରତ ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା, ପ୍ରସ୍ତର ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ଜୀବ ଜଗତ ସହ ମଧ୍ୟ  । ଫଳରେ ପୃଥିବୀର ଜୈବ ବିବିଧତା ଏବେ ଗୁରୁତର ଭାବରେ ଅସୁସ୍ଥ  ।”

ପୃଥିବୀରେ ଅଗଣିତ ଉଦ୍ଭିଦ

ପୃଥିବୀରେ ରହିଛନ୍ତି ଅଗଣିତ ଉଦ୍ଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଅଣୁଜୀବ  । ସବୁ ଉଦ୍ଭିଦ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ନୁହନ୍ତି କି ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ସମାନ ପ୍ରକାରରନୁହନ୍ତି  । ସେହିପରି ସମାନ ନୁହନ୍ତି ସବୁ ପ୍ରକାରର ଅଣୁଜୀବ ମଧ୍ୟ  । ପୃଥିବୀରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଆମ୍ବ, ନଡିଆ, କଦଳୀ, ପଣସ, ଶାଳ, ପିଆଶାଳ। ମହୁଲ। ତୁଳସୀ, ଦୂବ  ଇତ୍ୟାଦି ପାଖାପାଖି ୩୦ ହଜାର ଅଲଗା ଅଲଗା ଜାତିର ଗଛ  । ସେହିପରି ରହିଛନ୍ତି ଗୋରୁ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା, ବାଘ, ସିଂହ, ଭାଲୁ, ମୂଷା ଆଦି ୪ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଜାତିର ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀ  । କାଉ, ବଗ, ବଣି, ମୟୁର ପ୍ରଭୃତି ୨ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଜାତିର ପକ୍ଷୀ  । ରୋହି, ଭାକୁର, ଇଲିଶ, ଶେଉଳ, କଉ ଆଦି ୨୩ ହଜାରରୁ ବେଶି ଜାତିର ମାଛ  । ମଶା, ମାଛି, ମହୁମାଛି, ବିରୁଡି, ଜନ୍ଦା, ପିମ୍ପୁଡି ପ୍ରଭୃତି ୮ ଲକ୍ଷରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଜାତିର କୀଟପତଙ୍ଗ ଏବଂ ଟାଇଫଏଡ, କଲେରା, ଯକ୍ଷ୍ମା ଓ କୁଷ୍ଠ ଜୀବାଣୁ ଭଳି କେଇ ହଜାର ଜାତିର ଅଣୁଜୀବ ମଧ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି  ପୃଥିବୀରେ ଆମେ ମନୀଷା ଜାତି ମନୀଷା ଭାବରେ ସମାନ ହୋଇଥିଲେ ବି ଏକା ମାଆ ପେଟର ଭାଇଭଉଣୀ ମଧ୍ୟ ଅବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମାନ ନୁହନ୍ତି  । ପୃଥିବୀର ଜୀବଜଗତରେ ଏହି ପ୍ରକାରଭେଦ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ତଥା ବିବିଧତାକୁ କୁହାଯାଏ ଜୈବ ବିବିଧତା  । ଭାରତ ହେଉଛି ଜୈବବିବିଧତାର ଦେଶ  । ବିଶ୍ଵରେ ଅଧିକତର ଜୈବବିବିଧତାପରିଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥିବା ନିର୍ବାଚିତ ୧୨ଟି ଦେଶ ଭିତରେ ଭାରତ ଅନ୍ୟତମ  । ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଏ ୧୬୭ ଜାତିର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଏବଂ ୩୨୦ ଜାତିର ବଣୁଆ ଶସ୍ୟ  । ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଜାତିର କେତୋଟି ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିମ୍ନରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି  ।

ଏହି ତାଲିକା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଏ ୫୦ ହଜାର ପ୍ରକାରର ଧାନ ଓ ୧ ହଜାର ଜାତିର ଆମ୍ବ  । ପୃଥିବୀରେ ଯେତେ ମଇଁଷି ଅଛନ୍ତି, ସବୁ ଜାତିର ମଇଁଷି ରହିଛନ୍ତି ଆମ ଦେଶରେ  ।

ଆପଣ ଟିକିଏ ନିଜର ଚାରିପଟକୁ ଦୃଷ୍ଟି ପକାନ୍ତୁ  । ଆପଣଙ୍କ ଆଖିରେ ପଡିବ ଜଳ, ମାଟି, ଭଳିକି ଭଳି ଗଛଲତା ଓ କେତେ ଜାତିର ଜୀବଜନ୍ତୁ  । ବାଯୁକୁ ଆଖିରେ ଦେଖି ନ ହେଲେ ବି ପ୍ରତି ନିଃଶ୍ଵାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ଆପଣ ତା’ର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ଅନୁଭବ କରି ଚାଲିଛନ୍ତି  । ଏବେ ଆପଣ ନିଜକୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତୁ

¾    ପ୍ରକୃତି ସେଗୁଡିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି କାହିଁକି ?

¾    ଏହି ପ୍ରକାରରେ କାହିଁକି ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ?

¾    କାହିଁକି ଅଥବା ସେହିଭଳି ସନ୍ନିବେଶିତ କରିଛି ପରିବେଶରେ ଓଟକୁ ମରୁଭୁମିରେ, କଙ୍ଗାରୁକୁ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଏବଂ ଜିରାଫକୁ ଆଫ୍ରିକାରେ  ?

¾    ପୁଣି ମଣିଷକୁ ସାବା ପ୍ରଥମେ ସୃଷ୍ଟି ନ କରି କାହିଁକି ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ସବାଶେଷରେ ?

ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକର ସନ୍ତୋଷଜନକ ଉତ୍ତର ନ ମିଳିଲେ ବି ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ମଙ୍ଗଳ ସାଧନ ହିଁ ପ୍ରକୃତି ସୃଷ୍ଟ ଜୈବ ବିବିଧତାର ଏକମାତ୍ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ  । ସୁତରାଂ ଜୈବ ବିବିଧତାକୁ ଅକ୍ଷତ ରଖି ନ ପାରିଲେ ଜୀବଜଗତର ସ୍ଥିତି ଯେ ଶୋଚନୀୟ ଭାବରେ ବିପନ୍ନ ହୋଇପଡିବ ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ  ।

ବଡ ପରିତାପର ବିଷୟ ଏହି ଯେ ପ୍ରଗତିର ଦ୍ଵାହିଦେଇ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ମଣିଷ ଏବେ ଧ୍ଵଂସ କରିବାରେ ପ୍ରୟାସୀ  । ମଣିଷର ଅବିବେକିତାର ପରିଣାମରେ ସମ୍ପ୍ରତି ଲୋପ ପାଇଚାଲିଛି ଜଙ୍ଗଲ, ଶୁଖିଗଲାଣି ସୁନାବ୍ୟା ନଦୀ, ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଚାଲିଛନ୍ତି ଜୀବଜନ୍ତୁ, ମୃତ୍ତିକା ହରେଇ ବସିଲାଣି ତା’ର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ଏବଂ ଜଳବାୟୁ ହୋଇପଡିଲାଣି ବାଉଳା  । ମଣିଷ ଉଭା ହୋଇପଡିଲାଣି ପ୍ରକୃତିର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ରୂପେ  । ପ୍ରକୃତି ସହ ସେ ଚଳେଇଛି ତୁମୁଳ ସଂଘର୍ଷ  । ସେ ସଂଘର୍ଷରତ  ଉଦ୍ଭିଦଜଗତ, ପ୍ରାଣୀଜାଗା ସହ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷରତ ଜଳ,  ବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା, ପ୍ରସ୍ତର ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ଜୀବ ଜଗତ ସହ ମଧ୍ୟ  । ଫଳରେ ପୃଥିବୀର ଜୈବବିବିଧତା ଏବେ ଗୁରୁତର ଭାବରେ ଅସୁସ୍ଥ  ।

ଜାଣି ରଖିବା ଉଚିତ ଯେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଖାଦ୍ୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଜୀବିକାର ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଜୈବ ବିବିଧତା ହେଉଛି ମେରୁଦଣ୍ଡ ସଦୃଶ  । ପ୍ରାକୃତିକ ଆବାସ ଧ୍ଵଂସ ପାଇଁ ଜୈବ ବିବିଧତା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡିଲେ ବିପନ୍ନ ହୋଇପଡିବ ଜିନ୍ ସମ୍ପଦ, ଜୀବଜନ୍ତୁ, ଉଦ୍ଭିଦଜାତ ଓ ପରିସଂସ୍ଥା  । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଗଛ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଲେ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିପାରିବେ ଅନେକ ଜାତିର ଜୀବଜନ୍ତୁ ତଥା କୀଟପତଙ୍ଗ  । ସେହିପରି ମହୁମାଛି ଓ ପ୍ରଜାତିର ବଂଶ ନିରାପଦ ନ ରହିଲେ ଦେଖାଦେବ ଘୋର ଖାଦ୍ୟାଭାବ  ।

ତେବେ ଜୈବବିବିଧତା ପ୍ରତି ବିପଦର ହେତୁମାନ କ’ଣ   । ପ୍ରତିବର୍ଷ ହଜାରରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଯିବାର ପ୍ରଧାନ କାରଣମାନ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବାଷୋପଯୋଗୀ ସ୍ଥାନର ଅଭାବ, ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଅବିଚାରିତ ଭାବରେ ପ୍ରାଣୀ ଶିକାର ଓ ଗଛକଟା, ବିଦେଶୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ଜୀବଜାତିର ଅନୁପ୍ରବେଶ ଏବଂ ଜାଗତିକ ଉଷ୍ଣତା ଇତ୍ୟାଦି  । ସୁତରାଂ ଜୈବବିବିଧତାର ଅନରାକଷଣ ନିମନ୍ତେ ବାସସ୍ଥଳୀ ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଶିକାରୀ ଓ କାଠଚୋରାଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଦୃଢ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ, ବିଦେଶୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ଜୀବଜାତିର ଅନୁପ୍ରବେଶରେ ଅଙ୍କୁଶ ଓ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ତାପମାତ୍ରା ହ୍ରାସ ଭଳି ପଦକ୍ଷେପମାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି  ଏବଂ ଏହା ଜରୁରୀ ମଧ୍ୟ  ।

ମନେ ରଖିବାର କଥା ଯେ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଜୀବଜାତିର ଉପସ୍ଥିତିଟା କେବଳ ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ  । ଉଦ୍ଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଏପରିକି ଅଣୁଜୀବଗୁଡିକର ବିବିଧତା ଓ ସେଗୁଡିକର ସଂଖ୍ୟା ହିଁ ଜୀବମାନଙ୍କର ଜୀବନ ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ  । କାରଣ ଜୈବବିବିଧତା ହିଁ ଯୋଗାଇଥାଏ ଖାଦ୍ୟ, ପଶୁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସ, ଇନ୍ଧନ, ଗୃହୋପକରଣ, ଔଷଧ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ପଦାର୍ଥ  । ସୁତରାଂ ଜୈବବିବିଧତା ହ୍ରାସ ଜୀବନ ପ୍ରତି ଏକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଆକ୍ରମଣ  । ଶାରୀରିକ, ସାମାଜିକ, ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ଜୈବବିବିଧତାର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ  ।

ତେବେ ବଡ ଆଶ୍ଵାସନାର କଥା ଯେ ଜୈବବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଜୈବ ମଣ୍ଡଳ ସଂରକ୍ଷଣ, କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରକଳ୍ପ, ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ ଭଳି ଅନେକ ଯୋଜନା ଆମ ଦେଶରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉଛି  । ଜୈବବିବିଧତାର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଆଜିକାର କଥା ନୁହେଁ  । ଏହାର ଯଥାର୍ଥ ଗୁରୁତ୍ଵ ଉପଲବ୍ଧି କରି ବେଦର ଶାନ୍ତି ସ୍ଵକ୍ତିରେ କୁହାଯାଇଛି – ଆକାଶ, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ, ପୃଥିବୀ, ଜଳ, ଔଷଧୀୟ ଗୁଳ୍ମ ଏବଂ ବୃକ୍ଷଲତା ଇତ୍ୟାଦିରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପିତ ହେଉ  ।

ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ଲାଭ କରିଥିବା ଡାକ୍ତର ଆଲବର୍ଟ ସ୍ଵେଇଜର କହିଥିଲେ ବିଶ୍ଵର ସମସ୍ତ ଜୀବଙ୍କ ପାଇଁ ଅନୁକମ୍ପାଶୀଳ ହେବା ହିଁ ମାନବିକତାର ଯଥାର୍ଥ ମାନବିକତା