ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନ (NRuM)

ଭାରତର ଗ୍ରାମୀଣ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକରେ ଅଧିକାଂଶ ବସତିଗୁଡିକ କୌଣସି ଏକାକୀ ବସତି ନୁହନ୍ତି, ବରଂ ବଡ ବଡ ଗ୍ରାମପୁଞ୍ଜର, ଯାହା ପାଖାପାଖି ଥାଏ, ତାହାର ଅଂଶ ବିଶେଷ । ଏହି ଗ୍ରାମପୁଞ୍ଜ ଗୁଡିକ ସାଧାରଣତଃ ସଂବୃଦ୍ଧିକ୍ଷମ ହୋଇଥାନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ଦିଗ ଥାଏ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଓ ପ୍ରତିଯୋଗିତାତ୍ମକ ଲାଭ ପାଇଥାନ୍ତି । ଥରେ ବିକଶିତ ହୋଇଗଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ‘ରୁର୍ବାନ’ ଶ୍ରେଣୀଭୂକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଏହା ଲକ୍ଷ କରି ଏହି ରୁର୍ବାନ ଗୁଡିକର ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ଭୂମିକାରୂପ ଉନ୍ନତିକଳ୍ପେ ଭାରତ ସରକାର ୨୧ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୧୬ରେ ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନ ପ୍ରାରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ।

ଏହି ମିଶନ ଜରିଆରେ ୫ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୩୦୦ ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜକୁ ବିକଶିତ କରିବାପାଇଁ ଲକ୍ଷ ରଖାଯାଇଛି । ସମସ୍ତ ଜରୁରୀ ସୁବିଧାସହ ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକଳ୍ପ/ ଯୋଜନା ସହ ଏହାକୁ ସଂମିଳନ କରି ଏହି ପୁଞ୍ଜ ଗୁଡିକର ସଶକ୍ତିକରଣ କରାଯିବ ଓ ଧ୍ୟାନ-କେନ୍ଦ୍ରିତ ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ତରାଳ ବିତ୍ତ (Critical Gap Funding) ମଧ୍ୟ ଯୋଗାଇଦିଆଯିବ ।

ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ

ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ହେଉଛି: ସାମ୍ୟତା ଓ ସମ୍ମିଳନତା ଉପରେ ପରୟବେଶିତ ଓ କେବଳ ସହରୀ ସୁବିଧା ଭାବେ ପରିଗଣିତ ହେଉଥିବା ସୁବିଧା ଗୁଡିକ ସହ ସାଲିସ ନକରି, ଗ୍ରାମପୁଞ୍ଜର ଉନ୍ନତିକରଣ ଯାହା ଗ୍ରାମୀଣ ଗୋଷ୍ଠୀ-ଜୀବନର ତତ୍ଵକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ସହ ପରିପୋଷଣ ମଧ୍ୟ କରୁଥିବ । ଏହାଦ୍ବାରା ରୁର୍ବାନ ଗ୍ରାମଗୁଡିକର ଏକ ପୁଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରିବ ।

ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

ଏହାର ଲକ୍ଷ ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି: ଯୋଜନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ସମସ୍ତ ରୁର୍ବାନ ଗ୍ରାମଗୁଡିକର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ମୂଳଭୁତ ସେବା ପ୍ରଦାନରେ ଉନ୍ନତିକରି ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ସ୍ତୃଷ୍ଟି କରିବା ।

ପରିଣାମ

ଏହି ମିଶନର ବୃହତ ପରିଣାମ ଗୁଡିକ ହେଉଛି:

• ସହର ଓ ଗ୍ରାମ ମଧ୍ୟରେ ଥୁବ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ପ୍ରଯୁକ୍ତିଗତ, ସୁବିଧା ଓ ସେବା ରେ ଥିବା ତାରତମ୍ୟ ଦୂର କରିବା ।
• ସ୍ଥାନୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଇ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କମ କରିବା ଓ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ।
• ଅଞ୍ଚଳରେ ବିକାଶସାଧନ କରିବା ।
• ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ।

ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ

ସମତଳ ଓ ସମୁଦ୍ରକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ୨୫୦୦୦ ରୁ ୫୦୦୦୦ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ଓ ଭୌଗଳିକ ଭାବେ ପାଖାପାଖି ଅବସ୍ଥିତ କେତେକ ଗ୍ରାମ ଗୁଡିକୁ ଏବଂ  ମରୁଭୂମି, ପାହାଡିଆ ଓ ଆଦିବାସିବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ୫୦୦୦ ରୁ ୫୦୦୦୦ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ଓ ଭୌଗଳିକ ଭାବେ ପାଖାପାଖି ଅବସ୍ଥିତ କେତେକ ଗ୍ରାମ ଗୁଡିକୁନେଇ ଏକ ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ହୁଏ । ଯେତେଦୂର ସମ୍ଭବ, ଏହା ଏକ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ପ୍ରଶାସନିକ ସଂମିଳନ ଢାଞ୍ଚା ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗୋଟିଏ ବ୍ଲକ ବା ତହସିଲ ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୋଇଥିବ ।

ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା

ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନ ଅନ୍ତର୍ଗତ ୨ ପ୍ରକାରର ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ରହିବେ: ଆଦିବାସୀ ଓ ଅଣ-ଆଦିବାସୀ । ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭିନ୍ନ । ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ରାଜ୍ୟମାନେ ବଡ ବଡ ଗ୍ରାମ ବା ପଞ୍ଚାୟତକୁ; ଯେଉଁଥିରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସୁଯୋଗ ଥିବ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାବେ ସମ୍ବଳ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବ, ଚିହ୍ନଟ କରିପାରନ୍ତି । ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ବ୍ଲକ ମୁଖ୍ୟାଳୟ ଗ୍ରାମ କିମ୍ବା ଜନଗଣନା ସହର ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଏହାପରେ ଏହି ଗ୍ରାମ/ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ୧୦ କିମି ବ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ପାଖାପାଖି ଅବସ୍ଥିତ ଗ୍ରାମ/ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ଚିହ୍ନଟ କରି ଏକ  ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ଗଠନ କରାଯିବ ।

ଅଣ-ଆଦିବାସୀ

ଅଣ-ଆଦିବସୀ ରୁର୍ବାନ ପୁଞ୍ଜ ଚୟନ ପାଇଁ ମନ୍ତରାଳୟ ସବୁ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ  ଉପଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କର ଏକ ତାଲିକା ଦେବେ । ଏହି ତାଲିକା ନିମ୍ନ ସୂଚକ ଗୁଡିକ ଅନୁସାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବ:

• ଗ୍ରାମ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଅଣ-କୃଷି କର୍ମିକ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଅର୍ଥନୈତିକ ପୁଞ୍ଜର ଉପସ୍ଥିତି
• ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ତୀର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମହତ୍ଵ
• ପରିବହନ ସୁବିଧା

ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂଚକକୁ ଯଥାବିଧି ମହତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି । ତତ୍ପରେ ରାଜ୍ୟମାନେ ଚାହିଁଲେ ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ କେତେକ ସୂଚକକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଇ ପାରିବେ; ଯଥା:

• ଗ୍ରାମୀଣ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଭୂମି ମୂଲ୍ୟରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଅଣ-କୃଷି କାର୍ମିକ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଝିଅ ପିଲାଙ୍କ ସ୍କୁଲରେ ନାମ ଲେଖାଇବା ପ୍ରତିଶତତା
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜନ ଧନ ଯୋଜନାରେ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ଖାତା ଖୋଲିଥିବା ଘରସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରତିଶତତା
• ସ୍ଵଚ୍ଛ ଭାରତ ମିଶନ (ଗ୍ରାମୀଣ)ର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ।
• ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିବା ସୁଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

ରାଜ୍ୟ ଚାହିଁଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୂଚକ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ। ଯାହାହେଉ; ଶେଷ ୪ଟି ସୂଚକ ୮୦% ମୂଲ୍ୟ ବହନ କରେ ଓ ରାଜ୍ୟ ମାନେ ଶେଷ ତିନୋଟି ସୂଚକ, ଯାହାର ମୂଲ୍ୟାୟନ ୨୦%, ନିଯେ ଚୟନ କରିପାରିବେ ।

ଆଦିବାସୀ

ମନ୍ତ୍ରାଳୟ ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ହିସାବକୁ ନେଇ ସର୍ବାଧିକ ଆଦିବାସୀ ବହୁଳ ୧୦୦ଟି ଜିଲ୍ଲା ଚିହ୍ନଟ କରିବେ । ନିମ୍ନଲିଖିତ ସୂଚକ ଗୁଡିକ ଉପରେ ଏହି ଚିହ୍ନଟିକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିର୍ଭର କରିବ ।

• ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ପ୍ରଚଳିତ ଆଦିବାସୀ ସାକ୍ଷରତା ହାର
• ଅଣ-କୃଷି କାର୍ମିକ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଗ୍ରାମୀଣ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଅର୍ଥନୈତିକ ପୁଞ୍ଜର ଉପସ୍ଥିତି

ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂଚକକୁ ଯଥାବିଧି ମହତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି । ତତ୍ପରେ ରାଜ୍ୟମାନେ ଚାହିଁଲେ ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ କେତେକ ସୂଚକକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଇ ପାରିବେ; ଯଥା:

• ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଆଦିବାସୀ ସାକ୍ଷରତା ହାରରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
• ଅଣ-କୃଷି କାର୍ମିକ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶବାର୍ଷିକୀ ଅଭିବୃଦ୍ଧି

ଏହି ତିନୋଟି ଛଡା, ରାଜ୍ୟମାନେ ଚାହିଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୂଚକ ମଧ୍ୟ ଯୋଡି ପାରିବେ; କିନ୍ତୁ ଯେପରି ଉପରୋକ୍ତ ତିନୋଟିର ମୂଲ୍ୟଭାର ୮୦%ରୁ କମନ ହୁଏ ।

ସ୍ରୋତ: ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନ

ଅଧିକ ତଥ୍ୟ ପାଇଁ

1. ଏଫକ୍ୟୁସ ଅନ ଜାତୀୟ ରୁର୍ବାନ ମିଶନ
2. କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପଦ୍ଧତି