ସୋୟାବିନ ଗୋଟିଏ ତୈଳବୀଜ ଫସଲ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଉଭୟ ଡାଲି ଓ ତୈଳବୀଜ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ କରାଯାଏ । ଏହା ଏକ ଛୁଇଁ ଜାତୀୟ ଫସଲ । ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ସାଙ୍ଗକୁ ସୋୟାବିନରେ ପ୍ରଚୁର ପୁଷ୍ଟିସାର ରହିଛି । ସୋୟାବିନ ମଞ୍ଜିରେ ଶତକଡା ୨୦ ଭାଗ ତୈଳ ଓ ୪୦ ଭାଗ ଉତ୍କୃଷ୍ଟଧରଣର ପୁଷ୍ଟିସାର ରହିଛି । ଏହି ପୁଷ୍ଟିସାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯେକୌଣସି ଡାଲି ଜାତୀୟ ଫସଲର ପୁଷ୍ଟିସାର ଠାରୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ । ସୋୟାବିନ ପୁଷ୍ଟିସାରରେ ମୁଲ୍ୟବାନ ଆମିନେ ଏସିଡ ଲାଇସିନ ଶତକଡା ୫ଭାଗ ରହିଛି । ଏହାଛଡା ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣରେ ଧାତବ ଲବଣ ଏବଂ ଭିଟାମିନ୍ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଗଜା ସୋୟାବିନରେ ପ୍ରଚୁର ଭିଟାମିନ ‘ସି’ ରହିଛି । ସୋୟାବିନ ତେଲ ହାଇଡ୍ରୋଜେନସନ୍ ଲାଗି ଅତି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ । ଏହା ପେଣ୍ଟ, ବାର୍ନିସ ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ସୋୟାବିନ ଚେରରେ ଥିବା ଅଣୁଜୀବ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସଂଗ୍ରହ କରି ମାଟିରେ ମିଶାଇ ମାଟି ଉର୍ବର କରେ । ଏହାକୁ ଗୋଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ସୋୟାବିନ ତେଲ ଷ୍ଟ୍ରେପଟା ସାଇକ୍ଲିନ ଭଳି ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଗହମ ଓ ମକା ଅଟାରେ ସୋୟାବିନ ଅଟା ମିଶାଇ ଖାଇଲେ ଖାଦ୍ୟର ପୁଷ୍ଟିକାରିତା ବହୁପରିମାଣରେ ବଢିଯାଇଥାଏ । ସୋୟାବିନରୁ ମଧ୍ୟ କ୍ଷୀର ତିଆରି ହୁଏ ।
ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଓ ଚୀନ ସୋୟାବିନର ଉଦ୍ଭବ କେନ୍ଦ୍ର ।
କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଓ ବଣ୍ଟନ :
ପୃଥିବୀରେ ସୋୟାବିନ ୫୬-୭୪ ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ ଚାଷ ହୁଏ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ୯୪.୨ ନିୟୁତ ଟନ ମିଳେ । ସୋୟାବିନ ଚାଷ ହେଉଥିବା ଦେଶଗୁଡିକ ହେଲା – ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଚୀନ, ବ୍ରାଜିଲ, ମେକ୍ସିକୋ ଏବଂ ସୋଭିଏତ ରୁଷ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ପୃଥିବୀର ମୋଟ ସୋୟାବିନର ଶତକଡା ୬୦ ଭାଗ ଚାଷ ହୁଏ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନର ମୋଟ ଶତକଡା ୬୬ ଭାଗ ଏହି ଦେଶରୁ ମିଳେ । ଏହି ଫସଲ ମୁଖ୍ୟତଃ ଭାରତରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଗୁଜୁରାଟରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରଦେଶରେ ଅଳ୍ପ ବହୁତ ସୋୟାବିନ ଚାଷ ହୋଇଥାଏ ।
ଉଦ୍ଭିଦ ବର୍ଣ୍ଣନା :
ବଂଶ – ଲେଗୁମିନୋସି
ଉପବଂଶ – ପାପିଲିଓନେସି
ପ୍ରଜାତି – ଗ୍ଲାଇସିନ
ଜାତି – ମାକ୍ସ
ସୋୟାବିନ ଏକ ଋତ୍ଵିକ, ଶାକୀୟ କୁଳ୍କ ଗଛ । ଗଛଟି ୦.୫ ରୁ ୨.୦ ମିଟର ଉଚ୍ଚ ହୁଏ ।
ମୂଳତନ୍ତ୍ର :
ଆଦିମୂଳରୁ ବହୁ ଶାଖାରେ ବାହାରେ ଚେର । ଆଦିମୂଳ ୧୫୦ ସେ.ମି. ଗଭୀରକୁ ଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ଚେର ୬୦ସେ.ମି. ଗଭୀରକୁ ଯାଇଥାଏ । ମୂଳତନ୍ତ୍ର ୧୫ ସେ.ମି. ମାଟି ତଳେ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷ ହୋଇଥାଏ । ଗଜା ହେବାର ୧୦ ଦିନ ପରେ ଚେରରେ ପିଣ୍ଡକ ଦେଖାଯାଏ । ରାଇଜୋବିୟମ ଜାପୋନିକମ୍ ଅଣୁଜୀବ ଦ୍ଵାରା ଏହି ପିଣ୍ଡକଗୁଡିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସୋୟାବିନ ଚେରରେ ବହୁପରିମାଣରେ ପିଣ୍ଡକ ଥାଏ । ଏହି ପିଣ୍ଡକସ୍ଥ ଅଣୁଜୀବମାନେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସଂଗ୍ରହ କରି ସୋୟାବିନ ଗଛକୁ ଯୋଗାଇଥାନ୍ତି ।
ପତ୍ର :
ସୋୟାବିନ ଗଛରେ ୪ ପ୍ରକାର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପତ୍ର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଯଥା -
ତ୍ରିପତ୍ରୀ ପତ୍ର :
ପୁଷ୍ପସ୍ତବକ :
ପୁଷ୍ପ କକ୍ଷୀୟ ବା ପ୍ରାନ୍ତୀୟ, ଅସୀମ ସ୍ତବକ ଏବଂ ଏଥିରେ ୮ରୁ ୧୬ ପୁଷ୍ପଗଛ ଆକାରରେ ଥାଏ । ସୋୟାବିନ ପୁଷ୍ପଗଛ ଆକାରରେ ଥାଏ । ସୋୟାବିନ ପୁଷ୍ପ ଅଗସ୍ତିକ । ନଳିକା ବୃତ୍ତିମଣ୍ଡଳ । ଏଥିରେ ୫ଟି ଛୋଟବଡ ପାଳି ଥାଏ । ୬ଟି ଦଳମଣ୍ଡଳ । କେଶର ଦ୍ଵିକୁର୍କୀ, ଏକ ଚକ୍ର ଥାଏ । ସୋୟାବିନର ଡିମ୍ବାଶୟ ଛୋଟ, ଲୋମାଯୁକ୍ତ । ଶଳାକା ବଙ୍କା ଓ ଛୋଟ ଏବଂ ଅଗ୍ରସ୍ଥ ଫଳିକା ଶୀର୍ଷ । ପୁଷ୍ପଗୁଡିକ ସ୍ଵପରାଗସଙ୍ଗମୀ ।
ଛୁଇଁ :
ଛୁଇଁ ଛୋଟ, ସିଧା, ଚେପ୍ଟା ବା ନଳିଆକାର । ଗୋଟିଏ ସ୍ତବକରେ ୨୦ଟି ଛୁଇଁ ଥାଇପାରେ, ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଗଛରେ ୪୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛୁଇଁ ଫଳିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଛୁଇଁରେ ୨-୩ଟି ବୀଜ ଥାଏ ।
ବୀଜ :
ଫଳ ଗୋଲ ବା ଅଳ୍ପ ଚେପ୍ଟା ହୋଇପାରେ । ରଙ୍ଗ – ଫିକା ସବୁଜରୁ ହଳଦିଆ ବା ଗାଢ ପିଙ୍ଗଳବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ । ବୀଜାବରଣରେ ଗୋଟିଏ ଦାଗ ଥାଏ ।
ଋତୁ ଓ ଜଳବାୟୁ :
ସୋୟାବିନ ଆର୍ଦ୍ର ଓ ଗରମ ଜଳବାୟୁରେ ଭଲ ହୁଏ । ମକା ଫସଲ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ଜଳବାୟୁ ସୋୟାବିନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ । ଅଧିକାଂଶ କିସମ ସୋୟାବିନ ପାଇଁ ୨୬.୫ ରୁ ର ସେଲସିୟସ ଉତ୍ତାପ ଉପଯୁକ୍ତ । ମୃତ୍ତିକାର ଉତ୍ତାପ ସେଲସିୟସ ବିହନ ଗଜାହେବା ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ । ଉତ୍ତାପ କମ୍ ହେଲେ ଫୁଲ ବିଳମ୍ବରେ ଫୁଟେ । ସୋୟାବିନ ଛୋଟଦିନ ଫସଲ ଓ ଆଲୋକସମ୍ବେଦୀ । ଦିବା କ୍ଲୀବ କିସମ ଉଦ୍ଭାବନ ହେତୁ ଏହି ଫସଲ ବର୍ତ୍ତମାନ ବର୍ଷସାରା କରାଯାଇ ପାରୁଛି ।
ମୃତ୍ତିକା :
ନିଗିଡା ଦୋରସା ମୃତ୍ତିକା ଏବଂ ପି ଏଚ. – ୬.୦ ରୁ ୭.୫ ଥିବା ଉଚିତ । ଏହିପରି ମୃତ୍ତିକା ସୋୟାବିନ ଚାଷ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ । ଲୁଣି ଓ କ୍ଷାରୀ ମୃତ୍ତିକାରେ ଗଜା ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ । ଅମ୍ଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ଚାଷ କଲେ ଚୂନ ପ୍ରୟୋଗ କରି ପି.ଏଚ. ବଢେଇବା ଉଚିତ । ଜଳ ଜମି ରହିଲେ ଫସଲର କ୍ଷତି ହୋଇଥାଏ ।
ବିହନ କିସମ :
ନିମ୍ନଲିଖିତ ବିହନ କିସମଗୁଡିକ ଓଡିଶା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ।
କିସମ |
ଅମଳ ସମୟ (ଦିନ) |
ବ୍ରାଗ |
୧୧୦-୧୨୫ |
ଗୌରବ |
୧୧୦-୧୨୦ |
ଏମ. ଏ.ସି.ଏସ୍ – ୫୬ |
୧୧୫-୧୨୦ |
ଏମ. ଏ.ସି.ଏସ୍ – ୧୨୫ |
୧୧୫-୧୨୦ |
ଡି.ଏସ୍. – ୧୪୫ |
୧୨୦ |
ଟି – ୪୯ |
୧୨୦ |
ପିକେ – ୭୩ – ୧୬୩ |
୧୧୦ |
ଓଡିଶାରେ ସୋୟାବିନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଖରିଫ ଫସଲ ରୂପେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ ଏହି ଫସଲ ମୁଗ ଏବଂ ବିରି ଅପେକ୍ଷା ଭଲ ଏବଂ କୋରାପୁଟ, କଳାହାଣ୍ଡି ଓ ଫୁଲବାଣୀ ଜିଲ୍ଲାର ଜଳବାୟୁ ସୋୟାବିନ ଚାଷ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଅନୁକୂଳ । ଏହାକୁ ମୁଗ ଓ ବିରି ବଦଳରେ ଚାଷ କଲେ ଚାଷୀମାନେ ଲାଭବାନ ହୋଇପାରିବେ ।
ବୁଣିବା ସମୟ – ଖରିଫ ଋତୁ - ଜୁନ୍ ମାସ
ରବିଋତୁ – ଅକ୍ଟୋବର – ନଭେମ୍ବର
ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁ – ଜାନୁୟାରୀ ମାସ
ବିହନ ପରିମାଣ ଓ ବିହନ ବିଶୋଧନ:
ଜେ.ଏସ୍.- ୭୨-୪୪
ପି.କେ – ୭୩-୧୬୩ ୭୫ କେଜି ବିହନ / ହେକ୍ଟର ପିଛା
ଟି. – ୪୯ ୬୫ କେଜି ବିହନ ହେକ୍ଟର ପିଛା
ପ୍ରତି କେଜି ବିହନ ସହିତ ୩ଗ୍ରାମ ହିସାବରେ ମନୋସାନ୍ ବା ଥିରାମ ଗୁଣ୍ଡ ଗୋଳାଇ ବିହନ ବିଶୋଧନ କରାଯାଏ । କୌଣସି ଜମିରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସୋୟାବିନ ଚାଷ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ମଞ୍ଜିସହ ବୀଜାଣୁ କଲଚର ଗୋଳାଇ ବୁଣାଯାଏ । ଏପରି ସ୍ଥଳେ କ୍ୟାପଟାନ ଔଷଧ ଦ୍ଵାରା କେବଳ ବିହନ ବିଶୋଧନ କରାଯାଏ । ବିହନ ବୁଣିବାର ୭ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ବିହନ ବିଶୋଧନ କରି, ବୁଣିବା ଦିନ – ସକାଳେ ବିହନ ସହିତ ବୀଜାଣୁ ସାର ମିଶାଇ ଛାଇରେ ଶୁଖାଇ ଓପରବେଳା ବୁଣାଯାଏ । ସୋଡିୟମ୍ ମିଲିବଡେଟ ୩ ଗ୍ରାମ /କେଜି ବିହନ ପ୍ରତି ବୀଜାଣୁସାର ପ୍ରୟୋଗ ସମୟରେ ଗୋଳାଇ ଦିଆଯାଏ ।
ବିହନ ବୁଣିବା ପ୍ରଣାଳୀ :
ମୌସୁମୀ ବାୟୁ ଦ୍ଵାରା ବର୍ଷା ନହେଉଣୁ ସୋୟାବିନ ବିହନ ବୁଣାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଜୁନ ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହରେ ବୁଣିଲେ ଭଲ ଡେରିରେ ବିହନ ବୁଣିଲେ ଭଲ ଗଜା ହୁଏନି । ଏଣୁ ବର୍ଗମିଟର ପିଛା ଗଛସଂଖ୍ୟା କମିଯାଏ । ସୋୟାବିନ ବୁଣିବା ସମୟରେ ଜମିରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ରହିବା ଉଚିତ । କାରଣ ଗଜାଗୁଡିକ ଜଳାଭାବ ସହ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ମଞ୍ଜି ବିହନ ବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ହେଉ ବା ଲଙ୍ଗଳ ସିଆର ପଛରେ ହେଉ ଧାଡିରେ ବୁଣିବା ଉଚିତ । ଧାଡିକୁ ଧାଡି ୩୦ ସେ.ମି. ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ୧୦ ସେ.ମି. ବ୍ୟବଧାନ ରହିବା ଉଚିତ୍ । ବିହନକୁ ମାଟି ତଳେ ୩-୫ ସେ.ମି. ଗଭୀରରେ ପକାଇ ମାଟି ଘୋଡାଇ ଦେବା ଦରକାର ।
ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି :
ଜମି ପାଗିଥିବା ବେଳେ ଜମିକୁ ୩-୪ ଓଡ ଚାଷ କରି ମାଟିକୁ ଗୁଣ୍ଡ କରିଦେବା ଉଚିତ୍ । ଖରିଫ ଫସଲ ପାଇଁ ଜୁନ ମାସ ପ୍ରଥମ ସପ୍ତାହରେ ପ୍ରଥମ ମୌସୁମୀ ବର୍ଷା ପରେ ପରେ ଜମି ଚାଷ କରାଯାଏ । ଶେଷଓଡ ଚାଷ ସମୟରେ ୫ ଟନ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ବା ଗୋବର ଖତ ହେକ୍ଟର ପିଛା ପ୍ରୟୋଗ କରି ମାଟି ସହ ଭଲଭାବେ ମିଶାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍ । ପ୍ରତି ତିନି ବର୍ଷରେ ଥରେ ଅମ୍ଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ୨୫ ଟନ ହେକ୍ଟର ପିଛା ଚୂନ ବା କାଗଜ କଳ ମଇଳା ବିହନ ବୁଣିବାର ଏକମାସ ପୂର୍ବରୁ ଜମିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ହେବ ।
ସାର ପ୍ରୟୋଗ :
ମୃତ୍ତିକା ପରୀକ୍ଷା କରି ଜମିରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ଯଦି ମୃତ୍ତିକା ପରୀକ୍ଷା ହୋଇପାରିନି ତେବେ ଅନୁମୋଦିତ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ଅମଳ ଭଲ ମିଳେ । ସୋୟାବିନ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପରିମାଣ ଅନୁମୋଦିତ ସାର – କେଜି
ସାର ପରିମାଣ (କି.ଗ୍ରା) / ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି
ଯବକ୍ଷାରଜାନ – 40 (N)
ଫସଫେଟ୍ – 30 (05)
ପଟାସ - 20 (O)
ତିନୋଟିଯାକ ସାର ଭଲଭାବେ ମିଶାଇ ଲଙ୍ଗଳସିଆରରେ ୫ରୁ ୭.୫ ସେ.ମି. ଗଭୀରରେ ପକାଇ ୧-୨ ସେ.ମି. ମାଟି ଘୋଡାଇ ଦେବା ଦରକାର । ତାପରେ ବିହନ ବୁଣିବା ଉଚିତ ।
ଅନ୍ତଃଚାଷ :
ବିହନ ବୁଣିବାର ୨ ସପ୍ତାହ ପରେ ଥରେ ଓ ୫ ସପ୍ତାହ ପରେ ଦ୍ଵିତୀୟଥର କୋଡାଖୁସା କରି ଘାସ ବାଛି ହୁଡାଟେକା ଦିଆଯାଏ ।
ଜଳସେଚନ :
ଖରିଫ ଫସଲ ପାଇଁ ଜଳସେଚନ ଅନାବଶ୍ୟକ । ଯଦି ବର୍ଷା ବହୁଦିନ ଧରି ଛାଡିଯାଏ ତେବେ ଛୁଇଁରେ ଦାନା ପୂରଣ ହେବା ସମୟରେ ଥରେ ଜଳସେଚନ କରିବା ଉଚିତ । ଅତ୍ୟଧିକ ବର୍ଷା ହେଲେ – ବର୍ଷାପାଣି ନିଗିଡି ଯିବାର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବାକୁ ହେବ । ଶୀତ ଓ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ୨ ଋତୁରେ କରାଯାଉଥିବା ସୋୟାବିନ ଫସଲ ପାଇଁ ୫-୬ ଟି ଜଳସେଚନ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
ଅମଳ :
ଶତକଡା ୯୦ ଭାଗ ଛୁଇଁ ପିଙ୍ଗଳ ବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ପତ୍ର ଗଛରୁ ଝଡିପଡିଲେ ସୋୟାବିନ ଅମଳ କରାଯାଏ । ପାକଲା ହୋଇଗଲେ ଯଦି ଠିକ୍ ସମୟରେ ଅମଳ କରାନଯାଏ । ତେବେ ଛୁଇଁ ଫାଟି ଝଡିପଡେ । ଏଣୁ ମଞ୍ଜି ଝଡି ନ ପଡିବା କିସମ ବିହନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଠିକ୍ର ସମୟରେ ଅମଳ କରିବା ଭଲ । ସୋୟାବିନ ଅମଳ କରି ଖରାରେ ୩-୪ ଦିନ ଶୁଖାଇ ଶତକଡା ୧୨ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ରହିବା ସମୟରେ ସାଇତି ରଖାଯାଏ । ଡାଲି ଜାତୀୟ ଫସଲ ଅମଳ କରିବା ପରି ସୋୟାବିନ ମଧ୍ୟ ଅମଳ କରାଯାଏ ।
ଆଦାୟ :
୧୦-୧୨ କୁଇଣ୍ଟାଲ ସୋୟାବିନ ମଞ୍ଜି ହେକ୍ଟର ପିଛା ଆଦାୟ ହୋଇଥାଏ ।ଆଧାର - ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଏବଂ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ
Last Modified : 6/26/2020