ଶସ୍ୟ ଜାତୀୟ ଫସଲ(ବାଜରା ଚାଷ)
ଶସ୍ୟ ଜାତୀୟ ଫସଲ(ବାଜରା ଚାଷ)
ବାଜରା ଶୁଷ୍କାଞ୍ଚଳ ଚାଷୀମାନଙ୍କର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ । ଏହା ଆଫ୍ରିକା ଓ ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶରେ ବାଲିଆ ବାଲିଆ ଓ ଶୁଷ୍କ ଜମିରେ ଯେଉଁଠାରେ ଜହ୍ନା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ସେଠାରେ ବାଜରା ହୁଏ । ଏସିଆ ମହାଦେଶର ଭାରତ, ପାକିସ୍ଥାନ, ଚୀନ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆର ଏହା ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ଶସ୍ୟପ୍ରଦ ଫସଲ । ବାଜରା ମରୁଡି ସହଣି ଫସଲ । ଭାରତର ଏହା ଏକ ମୁଖ୍ୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶସ୍ୟ । ଯେଉଁଭୂମିରେ ମାଣ୍ଡିଆ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ ସେହି ଭୂମିରେ ବାଜରା ଚାଷ କରାଯାଏ । ବାଜରାରେ ୧୧.୬% ପୁଷ୍ଟିସାର ୫% ସ୍ନେହସାର, ୬୭% ଶ୍ଵେତସାର ୨.୭% ଧାତବ ଲବଣ ଏବଂ ୧୨.୪% ଜଳୀୟଅଂଶ ଥାଏ । ଭାତଭଳି ବାଜରାକୁ ରାନ୍ଧି ଖିଆଯାଏ । ଏହାଛଡା ରୁଟି ମଧ୍ୟ ତିଆରି ହୁଏ । ଏହା ଗୋ-ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ।
ଉଦ୍ଭବ କେନ୍ଦ୍ର
ଅଧିକାଂଶ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଵାସ କରନ୍ତି ଯେ ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶ ହେଉଛି ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଭବ କେନ୍ଦ୍ର । କାଳକ୍ରମେ ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶରୁ ଭାରତକୁ ଏହା ବ୍ୟାପିଛି ।
ବିସ୍ତୃତି :
ବାଜରା ଉଷ୍ଣମଣ୍ଡଳୀୟ ଜଳବାୟୁରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଭାରତ, ଚୀନ୍, ନାଇଜେରିଆ, ପାକିସ୍ଥାନ, ସୁଦାନ, ମିଶର ଓ ସାଉଦି ଆରବରେ ବାଜରା ଚାଷ ହୁଏ । କମ୍ ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ନିରସ ଜମିରେ ବାଜରା ଫସଲ କରାଯାଏ । ରାଜସ୍ଥାନ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଗୁଜୁରାଟ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଓ ହରିଆଣାରେ ପ୍ରାୟ ମୋଟ ବାଜରା ଜମିରେ ୮୭% ଚାଷ ହୋଇଥାଏ । ମୋଟ ଉତ୍ପାଦନର ୭୩% ଭାଗ ବାଜରା ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ହରିଆଣା, ଗୁଜୁରାଟ ଓ ରାଜସ୍ଥାନରୁ ମିଳେ ।
ଉଦ୍ଭିଦ ବର୍ଣ୍ଣନ
ବଂଶ – ତୃଣ ବଂଶ – ପୋଏସି । ବାଜରା ଲମ୍ବା, ପିଲ ଦେଉଥିବା ବର୍ଷିକିଆ ଉଦ୍ଭିଦ । ଏହା ୧-୩ ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚା ହୁଏ ।
ମୂଳତନ୍ତ୍ର
ଗୁଚ୍ଛମୂଳ – ଜାତୀୟ । ପ୍ରଧାନ ମୂଳ – ବୀଜରୁ ବାହାର ମାଟି ଭିତରକୁ ଭେଦ କରିଥାଏ । ପ୍ରଧାନ ମୂଳରୁ ଅନେକ ପାର୍ଶ୍ଵୀୟମୂଳ ବାହାରିଥାଏ । ଚାରା ତିନିପତ୍ର ଦେବା ସମୟରେ ପ୍ରଥମ ଗଣ୍ଠି ଯାହାକି ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତରରେ ଥାଏ – ସେଥିରୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମୂଳ କଳିକାରୁ ବାହାରେ, ଭୁପୃଷ୍ଠରୁ ଉପରେ ଥିବା ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଗଣ୍ଠିରୁ ମଧ୍ୟ ମୂଳ ବାହାରେ, ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଗଛକୁ ମାଟିରେ ଶାକ୍ତ ଭାବେ ଧରି ରଖିବା । ଏହାକୁ ବାୟବୀୟ ମୂଳ କୁହାଯାଏ । ବାଜରାରେ ବଇଠି ଗଣ୍ଠିରୁ ପିଲ ବାହାରିଥାଏ ।
କାଣ୍ଡ :
ବାଜରା କାଣ୍ଡ ସ୍ତମ୍ଭାକାର, ନିଦା, ପ୍ରାୟ ୨.୫ ସେ.ମି. ମୋଟା ଏବଂ ଏବଂ କାଣ୍ଡର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଗୋଲାକାର ବା ଅଣ୍ଡାକାର ଅଟେ । ଅନେକ ସମୟରେ କାଣ୍ଡରୁ ଉଭୟ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଶାଖା ବାହାରିଥାଏ । ଉପର ପବଗୁଡିକ ତଳ ପବ ଠାରୁ ଅଧିକ ଲମ୍ବା । ପତ୍ର ଆଚ୍ଛାଦ ଦ୍ଵାରା ତଳ ପବଗୁଡିକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ଥିବା ବେଳେ ଉପର ପବଗୁଡିକ ଅଳ୍ପ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତିଗଣ୍ଠି ଖାଲୁଆ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସେଥିରେ କକ୍ଷମୁକୁଳ ଥାଏ । ସବା ଉପର ଗଣ୍ଠିରେ କକ୍ଷମୁକୁଳ ପରିବର୍ତ୍ତେ ପୁଷ୍ପଦଣ୍ଡ ବାହାରେ ।
ପତ୍ର :
ବାଜରାର ପାତ୍ର ଲମ୍ବା ଓସାରିଆ, ଶାକ୍ତ ଏବଂ ମୋଟା । ମଧ୍ୟ ଶିରା ପତ୍ରକୁ ଠାଆକରି ରଖେ । ପ୍ରତି ଗଣ୍ଠିରୁ ପତ୍ର ଗୋଟିଏ ଅନ୍ୟର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ବାହାରେ । ପ୍ରତ୍ୟକ ପତ୍ରର ଫଳକ ଓ ପତ୍ରାଚ୍ଛାଦ ଥାଏ । ଫଳକର ମୂଳରେ ଛୋଟ କଣ୍ଠ ଥାଏ । ଜିହ୍ଵିକା ଛୋଟ ପତଳା ଏବଂ ଲୋମଶ । ଫଳକ ଚଟକା, ବାର୍ଚ୍ଛାକାର, ଲମ୍ବା ଏବଂ ତୀକ୍ଷଣ । ଫଳକର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵ ଲୋମଶ, ପତ୍ର ସଂଯୋଜନା ଫଳକକ ପତ୍ରାଚ୍ଛାଦ ସହ ସଂଯୋଗ କରିଥାଏ ।
ସ୍ତବକ –
ବାଜରା ସ୍ତବକ ସ୍ତମ୍ଭାକାର – ଶୂକୀ ଯେଉଁଥିରେ ଶୂକିକା ଖୁନ୍ଦି ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଶୂକୀରେ ୮୦୦-୩୦୦୦ ଶୂକିକା ଥାଏ । ଶୂକୀର ଲମ୍ବ ୧୫-୬୦ ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । ଶୂକିକା ଗୁଡିକ ଯୋଡା ଯୋଡା ହୋଇଥାନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟକ ଶୂକିକାରେ ଦୁଇଟି ତଷୁ ଓ ଦୁଇଟି ଫୁଲ ଥାଏ । ତଳ ଫୁଲଟି ସାଧାରଣତଃ ପୁରୁଷଫୁଲ ଏବଂ ଉପର ଫୁଲଟି ଉଭୟ ଲିଙ୍ଗୀ ସମ୍ପନ୍ନ । ପ୍ରକୃତି ଯୋଗୁଁ ସଂକରଣ ବା ପରପରାଗଣ ହୋଇଥାଏ ।
ଧାନ୍ୟାକୃତି ବୀଜ :
ସ୍ତବକ ପ୍ରଥମେ ଦେଖାଯିବାର ୭-୮ ଦିନ ଭିତରେ ଡିମ୍ବକୋଷ ବଢିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ ଏବଂ ଆଉ ଏକ ସପ୍ତାହ ଭିତରେ ତୁଷ ବାହାରକୁ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ ରସାଳ ଏବଂ କ୍ଷୀର ଖାଇ ପରେ ନରମ ହୋଇଯାଏ । ତା’ପର ସପ୍ତାହରେ ଶସ୍ୟ ବଢେ ଏବଂ ଚତୁର୍ଥ ସପ୍ତାହରେ ପରିପକ୍ଵ ହୁଏ । ଶସ୍ୟ ଧାନ୍ୟାକୃତି ଓ ଅଣ୍ଡାକାର, ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ଗୋଜିଆ, ମଞ୍ଜିଟି ୩-୪ ମିଲିମିଟର ଲମ୍ବା ଓ ୨-୨.୫ ମିଲିମିଟର ଚଉଡା ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ରଙ୍ଗ – ଶ୍ଵେତ – ହଳଦିଆରୁ ପାଉଁସିଆ ହୋଇଥାଏ ଭ୍ରୁଣ ନାଲିଆ ହୋଇଥାଏ ।
ଋତୁ ଓ ଜଳବାୟୁ
ବାଜରା ଉଷ୍ଣପାଗୀ ଫସଲ । ଏହି ଫସଲ ବାର୍ଷିକ ୪୦ – ୭୫ ସେ.ମି. ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏହାର ମରୁଡି ସହଣି ଶକ୍ତି ଅଛି । ଅଙ୍ଗୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଅବସ୍ଥାରେ ଆର୍ଦ୍ର ପାଗ ଉପଯୋଗୀ । ଅଳ୍ପ ବର୍ଷା ଓ ଉଜ୍ଵଳ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ମିଳୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ବାଜରା ଫସଲରୁ ଚାଷୀମାନେ ସର୍ବାଧିକ ଅମଳ ପାଇଥାନ୍ତି । ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ସମ୍ଭାଳିବା ଶକ୍ତି ଜହ୍ନା ଠାରୁ ବାଜରାର ଅଧିକ । ସାଧାରଣତଃ ଅଧିକ ତାପ ଓ ସ୍ୱଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳ ଜହ୍ନାପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ସେଠାରେ ବାଜରା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଉତ୍ତର ଭାରତରେ ଖରିଫ ଫସଲ ଏବଂ ଯେଉଁଠାରେ ଜଳସେଚନ ସୁବିଧା ଅଛି ସେହିପରି ସ୍ଥାନ ଯଥା – ତାମିଲନାଡୁ, କର୍ଣ୍ଣାଟକ ଏବଂ ପଞ୍ଜାବରେ ଖରାଟିଆ ଫସଲ ରୂପେ ଚାଷ କରାଯାଏ । C - C ଉତ୍ତାପ ବାଜରା ଫସଲ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ।
ମୃତ୍ତିକା :
ବାଜରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମୃତ୍ତିକାରେ ଚାଷ ହୋଇପାରିବ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଜଳାନୁବୋଧତା ସହିପାରେ ନାହିଁ । ନିଗିଡା ଦୋରସା ମାଟିରେ ଭଲହୁଏ । ବାଜରା – ଅମ୍ଳ ମୃତ୍ତିକାରେ ଭଲହୁଏନି । ଏହା କୃଷ୍ଣ କାର୍ପାସମୃତ୍ତିକା, ଆଲୁଭିୟାଲମୃତ୍ତିକା ଓ ନାଲି ମୃତ୍ତିକାରେ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
କିସମ :
ଦେଶୀ ବାଜରା ଅଧିକ ଉଚ୍ଛା ବଢେ, ବିଳମ୍ବରେ ପାଚେ ଓ କମ୍ ଅମଳ ହୁଏ । ୧୯୬୩ ମସିହାରୁ କେତୋଟି ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମା ଶଙ୍କର ବାଜରା ଓ କମ୍ପୋଜିଟ ବାଜରା କିସମ ବାହାର କରାଯାଇଛି । ନିମ୍ନରେ ସେଗୁଡିକର ଗୁଣାବଳୀ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା
|
ଶଙ୍କର କିସମ |
ଅମଳ ହେବା ସମୟ (ଦିନ) |
|
(HB- 1) ଏଚ୍:ବି – 1 |
75-85 |
|
(HB-2) ଏଚ୍:ବି – 2 |
70-80 |
|
(HB- 3) ଏଚ୍:ବି – 3 |
80 |
|
(HB- 4) ଏଚ୍:ବି- 4 |
90-95 |
|
(HB- 5) ଏଚ୍:ବି - 5 |
90 |
|
କମ୍ପୋଜିଟ କିସମ |
|
|
ପି:ଏସ୍:ଭି ୮ (PSV8) |
82 |
|
ଡାଳୁ ସି:sଇ – 75 |
90 |
|
ପି:ଏସ୍:ଭି – 15 |
95 |
ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି :
ବାଜରା ଫସଲ ଗୁଣ୍ଡ ଚାଷ ଦରକାର କରେ । ଅତିକମ୍ ରେ ୧୫ ସେ.ମି.ଗଭୀର ଚାଷ ହେବା ଦରକାର । ମାଟି ଲେଉଟାଉଥିବା ଯୋଡାପତ୍ର ଲଙ୍ଗଳରେ ପ୍ରଥମ ଓଡ ହଳ କରି ଦେଶୀ ଲଙ୍ଗଳରେ ଆଉ ଦୁଇତିନି ଓଡ ହଳ କରି ଦେଲେ ଆବଶ୍ୟକ ଗୁଣ୍ଡ ଚାଷ ହେବ । ତାପରେ ମଇ ଦେଇ ଜମିକୁ ସମତୁଲ କରିବା ଦରକାର । ଯେପରି ବର୍ଷାପାଣି ସହଜରେ ନିଗିଡିଯିବ । ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ଆବଶ୍ୟକ ଖତ ଶେଷ ଓଡ ଚାଷ କରିବା ସମୟରେ ମିଶାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍ ।
ବିହନ ବିଶୋଧନ ଓ ବୁଣିବା ପଦ୍ଧତି :
ମଞ୍ଜି ଜନିତ ରୋଗ ଦାଉରୁ ଫସଲକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଏକ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ପିଛା ୨.୫ ଗ୍ରାମ ଥିରାମ ଗୁଣ୍ଡ ଗୋଳାଇ ବିହନ ବିଶୋଧନ କରିବା ଦରକାର, ବାଜରା ମୁଖ୍ୟତଃ ଗୋଟିଏ, ବର୍ଷାଦିନିଆ ଫସଲ । ଜଳସେଚନ ସୁବିଧା ଥିଲେ ଶୀତ ଓ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ବାଜରା ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ବର୍ଷାଦିନିଆ ଫସଲକୁ ଜୁନ ମାସରେ, ଶୀତ ଦିନିଆ ଫସଲକୁ ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ, ଏବଂ ଖରାଦିନିଆ ଫସଲକୁ ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ବୁଣିବା ଉଚିତ୍ । ଡେରିରେ ଲଗାଇଲେ ଅଧିକ ରୋଗପୋକ ଲାଗନ୍ତି । ଗଛ ଭଲ ବଢିପାରେ ନାହିଁ । ଦାନା ଓ ଅମଳ କମିଯାଏ । ୪-୫ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ଏକ ହେକ୍ଟର ଜମିପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ । ଏଥିପାଇଁ ୪୫ X ୧୦- ୧୨ ସେ.ମି. ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ମଞ୍ଜି ୨-୩ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଗଭୀରରେ ବୁଣିବା ଦରକାର । ବିହନ ବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ବିହନ ବୁଣିଲେ ଭଲ । ନଚେତ୍ ଗୋଜି ଲଙ୍ଗଳ ସିଆର ପଛରେ ମଞ୍ଜି ପକାଇବା ଦରକାର । ପ୍ରଥମେ ସିଆରରେ ସାରା ପକାଇ ମାଟି ଘୋଡାଇ ମଞ୍ଜିକୁ ଉପରେ ବୁଣି ମାଟି ଘୋଡାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍ ।
ତଳି ରୁଆ :
ମୌସୁମୀ ବର୍ଷା ଠିକ୍ ସମୟରେ ନ ହେଲେ, ଡେରିରେ ବର୍ଷାହେଲେ ବା ଅନ୍ୟ ଅଉନସି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ବିହନ ବୁଣିବା ଡେରିହେଲେ, ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୩ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ୫୦୦- ୬୦୦ ବର୍ଗମିଟର ଜମିରେ ତଳି ପକାଇ ୩ ସପ୍ତାହ ପରେ ଚାରା ଉପାଡି ରୁଆଯାଏ । ୫୦X୧୦୦ ସେ.ମି. ବ୍ୟବଧାନରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଗଛ ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ସମୟରେ ରୁଆଯାଏ । ଜୁଲାଇ ତୃତୀୟ ସପ୍ତାହରୁ ଅଗଷ୍ଟ ଦ୍ଵିତୀୟ ସପ୍ତାହ ଭିତରେ ରୋଇଲେ ଭଲ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ତଳିଘେରାରେ ୧୦ ସେ.ମି. ଛାଡି ସିଆର କରି ୧.୫ ସେ.ମି. ଗଭୀରରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣାଯାଏ । ଭଲ ତଳି ଉତାରିବା ପାଇଁ ୨୫ – ୩୦ କି.ଗ୍ରା. ସି:ଏ:ଏନ୍ ସାର ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ମାଟିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ।
ଖତ ଓ ସାର ପ୍ରୟୋଗ :
ଚାଷ ସମୟରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୧୦ ଗାଡି ପୁରୁଣା ଗୋବର ଖତ ସହ ୫% କୁନାଲଫସ୍ ଗୁଣ୍ଡ ୩୭ କି.ଗ୍ରା. ମିଶାଇ ମାଟିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଶେଷ ଓଡ ହଳ କରି ମଇ ଦେଇ ସମତୁଲ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ହେକ୍ଟର ପିଛା ରାସାୟନିକ ସାର ଯବକ୍ଷାରଜାନ ୬୦ କି.ଗ୍ରା. ଫସଫରସ୍ ୩୦ କି.ଗ୍ରା. ଓ ପଟାସ୍ ୩୦ କି.ଗ୍ରା. ଆବଶ୍ୟକ । ବିହନ ବୁଣିବା ସମୟରେ ସବୁତକ ଫସଫରସ୍, ପଟାସ୍ ଓ ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଦେଇ ମାଟିରେ ମିଶାଇ ଦିଆଯାଏ । ୫୦% ଯବକ୍ଷାରଜାନ ୨-୩ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଓ ବାକି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ୫-୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ।
ଅନ୍ତଃଚାଷ :
ବୁଣିବାର ୨-୩ ସପ୍ତାହରେ ଥରେ ଓ ୫-୬ ସପ୍ତାହରେ ଆଉଥରେ ଏପରି ଦୁଇଥର କୋଡାଖୁସା ଓ ଘାସବଛା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ୨”ରୁ ଅଧିକ ଗଭୀର ଖୁସାଇବା ଅନୁଚିତ । ବୀଜଗଜା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଆଟ୍ରାଜିନ ୦.୫ କି.ଗ୍ରା./ ହେକ୍ଟର ୮୦୦ ଲିଟର ପାଣିରେ ମିଶାଇ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ତୃଣକ ଦମନ ହୋଇପାରିବ ଓ ଘାସବଛା ଖର୍ଚ୍ଚରୁ ରକ୍ଷାମିଳିବ ।
ଜଳସେଚନ :
ପିଲ ହେବା ସମୟରେ ଓ ଫୁଲ ଧରିବା ସମୟରେ ଯଦି ବର୍ଷା ନ ହୁଏ, ତେବେ ଥରେ ବା ଦୁଇଥର ହାଲକା ଭାବେ ଜଳସେଚନ କରିବା ଦରକାର । ମାଟି ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ରହିଲେ ବାଜରା ଗଛ ମରିଯାଏ । ଏଣୁ ବର୍ଷାଦିନେ ଅଧିକ ପାଣି ଗଡିଯିବା ପାଇଁ ନାଳି ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଶୀତଋତୁରେ ୧୫-୨୦ ଦିନ ବ୍ୟବଧାନରେ ପାଣି ମଡାଇବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ବାଜରା କଟା ଓ ଅମଳ :
ବାଜରା ୩-୪ ମାସରେ କଟାଯାଏ । ମଞ୍ଜିଟାଣ ହୋଇଗଲେ ୨୦% ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଥିବା ସମୟରେ ବାଜରା କଟାଯାଏ । ବାଜରା ଶିଂଷା ଦାଆରେ କାଟି ଅଖା ବା ଟୋକେଇରେ ଭରି ଖଳାକୁ ନିଆଯାଏ । ଖଳାରେ ଶୁଖାଇ ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇ ଅମଳ କରାଯାଏ । ଗୁଣ୍ଡ ପାଳକୁ ପବନରେ ଉଡାଇ ବା କୁଲାରେ ପାଛୋଡି ମଞ୍ଜି ଅଲଗା କରାଯାଏ । ତାପରେ ବାଜରାକୁ ଖରାରେ ଶୁଖାଇ ୧୨-୧୪% ଜଳୀୟ ଅଂଶ ରଖି ସାଇତି ରଖାଯାଏ ।
ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବାଜରା ଚାଷ କଲେ ଜଳସେଚିତ ବାଜରାରୁ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୩୦-୩୫ କୁଇଣ୍ଟାଲ ବାଜରା ଏବଂ ୧୦୦ କୁଇଣ୍ଟାଲ ବାଜରା କଡକୀ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ବର୍ଷାଧାର ଫସଲରୁ ୧୨-୧୫ କୁଇଣ୍ଟାଲ ମଞ୍ଜି ଏବଂ ୭୦-୭୫ କୁଇଣ୍ଟାଲ ଶୁଖିଲା କଡକୀ ମିଳିଥାଏ ।ଆଧାର – ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ
Last Modified : 4/25/2020
