ଶସ୍ୟ ଜାତୀୟ ଫସଲ(ଗହମଚାଷ)

ଗହମ ପୃଥିବୀର ଅନେକ  ଦେଶରେ ବହୁଳଭାବେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ଶସ୍ୟଜାତୀୟ ଶୀତଦିନିଆ ଫସଲ   । ଏହା ଏକ ଶ୍ଵେତସାର ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ଫସଲ  । ଏଥିରେ ମଣ୍ଡଦ ନାମକ ଶ୍ଵେତସାର ବହୁପରିମାଣରେ ରହିଛି । ଗହମରୁ  ଅଟା, ମଇଦା ଓ ସୁଜି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ   । ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟଖାଦ୍ୟ ଗହମ ସେଠାରେ ଗହମରୁ ରୁଟି, ତନ୍ଦୁର, ପୁରି  ଉପମା, ହାଲୁଆ, ବିସ୍କୁଟ ଇତ୍ୟାଦି ବହୁପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟ ତିଆରି କରିଥାନ୍ତି   । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶ୍ଵେତସାର ଖାଦ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ତୁଳନାରେ ଗହମରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟରେ ଭିଟାମିନ୍ ‘ବି’ ଥୟାମିନ୍  ଭିଟାମିନ୍ ‘ବି’, ନିଆସିନ୍ ଅଧିକ ଥାଏ  । ଗହମରେ ପୁଷ୍ଟିସାର ବେଶି ଥାଏ ଏବଂ ଗ୍ଳୁଟିନ୍  ନାମକ ଏକ ପଦାର୍ଥ ଏଥିରେ ଥିବାରୁ ରୁଟି କଲେ ଭଲ ଫୁଲେ   । ପ୍ରତି ୧୦୦ ଗ୍ରାମ୍  ଗହମରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ଶ୍ଵେତସାର ୭୧.୨ ଗ୍ରାମ୍  ସ୍ନେହସାର ୧.୫ ଗ୍ରାମ୍, ପୁଷ୍ଟିସାର ୧୧.୮ ଗ୍ରାମ୍, କାଲସିୟମ ୪୧ ମିଲିଗ୍ରାମ୍, ଲୌହ ୪.୯ ମିଲିଗ୍ରାମ୍ , ଭିଟାମିନ୍ ‘କ’ ୧୭ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍, ଭିଟାମିନ୍ ‘ଖ’ ୦.୪୫ ମିଲିଗ୍ରାମ୍ ରହିଛି   । ଏଥିରୁ ୩୪୬ କି.ଗା. କ୍ୟାଲୋରୀ ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ   ।

ଉଦ୍ଭବ କେନ୍ଦ୍ର

ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ ଏସିଆ ଏହାର ଉଦ୍ଭବ ସ୍ଥଳ  । ଗହମ ପୃଥିବୀର ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ଶସ୍ୟ ଭାରତରେ ଗହମ ଦ୍ଵିତୀୟ ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ  । ବିଶ୍ଵାସ କରାଯାଏ ଜେ ଆର୍ଯ୍ୟମାନେ ପ୍ରଥମେ ଆମ ଦେଶକୁ ଗହମ ଫସଲ ଆଣିଥିଲେ  । ଗହମ ଏହାର ଉଦ୍ଭବ ସ୍ଥାନରୁ ସାରା ବିଶ୍ଵର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ କାଳକ୍ରମେ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଛି  ।

ହେକ୍ଟର ପିଛା ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ  ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରଥମେ – ୟୁ.କେ. ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ଜର୍ମାନୀ ଦେଶ ଅଟେ   ।

ଭାରତରେ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରଥମ – ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ଦ୍ଵିତୀୟ – ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ, ତୃତୀୟ – ପଞ୍ଜାବ, ଚତୁର୍ଥ – ବିହାର  ।

ଭାରତରେ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ, ପଞ୍ଜାବ, ବିହାର ଆଦି ମୁଖ୍ୟ ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ ରାଜ୍ୟ ଅଟନ୍ତି   ।

ଜଳବାୟୁ :

ଗହମ ଶୀତଦିନିଆ ଫସଲ  । ଏହା ସାଧାରଣତଃ ମାର୍ଗଶୀର ମାସରେ ବୁଣାଯାଏ ଏବଂ ଚୈତ – ବୈଶାଖ ମାସରେ ଅମଳ କରାଯାଏ  ଗହମ ଫସଲ ପାଇଁ ଜଳସେଚନ ଦରକାର   । ୨୦ –C ସେ ତାପମାନ ଏଥିପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ  । ପଞ୍ଜାବ, ହରିୟାନା, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଓ ବିହାରରେ ଅଧିକ ଶୀତ ପଡୁଥିବାରୁ ଓ ବେଶୀ ଦିନ ଶୀତ ଲାଗି ରହୁଥିବାରୁ ସେ ସବୁ ରାଜ୍ୟ ଗହମ ଚାଷ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଅନୁକୂଳ   ।

ତାପମାନ :

ଗହମ ଗଜା ହେବା ପାଇଁ C -  C  ପିଲ ହେବା ପାଇଁ C କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ପାଇଁ  - C ଦରକାର   । ଉତ୍ତାପ ଅଧିକ ହେଲେ ପିଲ ଭଲ ହୁଏନି, ଅଙ୍ଗାର ଆତ୍ମିକରଣ ଦକ୍ଷତା କମିଯାଏ, ଅଙ୍ଗୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଭଲ ହୁଏ ନାହିନ  ଓ ଶୀଘ୍ର ଜନନ କ୍ଷମ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଯିବା ଫଳରେ ଦାନା ଭଲ ହୁଏ  ନାହିଁ  । ଗହମ ଫସଲ ଥଣ୍ଡା ଓ ଆର୍ଦ୍ର  ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ   । ଫୁଲ ଉଡାଇବା ପରେ କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ସମୟରେ ରାତ୍ରି ତାପମାନ ଅଧିକ ନ ହେବା ଦରକାର   । ତାପମାନ ଅଧିକ ହେଲେ ଗଛର ଶ୍ଵାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବଢେ   । ଦିନରେ ଯାହା ଶ୍ଵେତସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ, ରାତ୍ରିରେ ତାହା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଯାଏ  । ପତ୍ରରୁ ଗହମଦାନାକୁ ଶ୍ଵେତସାର ଯାଏ ନାହିଁ   । ଗହମ ଚେମେଟା ଓ କଣ୍ଠାଳିଆ ହୋଇଯାଏ, ଫଳରେ ଅମଳ କମିଯାଏ   । ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡିକରେ ଗହମ ନଭେମ୍ବର ୨୦ ତାରିଖ ପୂର୍ବରୁ  ବୁଣିବା ଦରକାର, ଏହାପରେ ବୁଣିଲେ ଗହମ ଅମଳ କମିଯାଏ   ।

ଓଡିଶାରେ ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ

ଗହମ ଚାଷରେ ଧାନଚାଷ ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ   । ଗହମ ଚାଷ ସହଜ ଏହି ଫସଲ ଅଳ୍ପଜଳ ଦରକାର କରେ   । ଏକ ଏକର ଧାନଚାଷ ପାଇଁ ଯେତେ ପାଣି ଦରକାର ହୁଏ, ସେଥିରେ ୩-୪ ଏକର ଗହମ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ   । ଏଥିରେ କମ୍ ରୋଗ ଓ ପୋକ ଲାଗନ୍ତି ଏବଂ ଧାନ ଅପେକ୍ଷା ଏହା ଅଧିକ ପୁଷ୍ଟିକର   ।

ଓଡିଶାର ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ :

ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ 1 ଲକ୍ଷ  ଟନ୍ ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ ହେଉଛି   । ଗହମ ଉତ୍ପାଦନରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ପାଇଁ, ଆହୁରି ବ୍ୟାପକ ଭାବେ ଗହମ ଚାଷ କରିବାକୁ ହେବ   । ଓଡିଶାରେ କ୍ରମେ ଗହମ ଚାଷ ପ୍ରସାର ଲାଭ କରୁଛି   । ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳ ତୁଳନାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଉପତ୍ୟକା, ପୂର୍ବଘାଟ ପାର୍ବତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ଗହମ ଚାଷ ପାଇଁ ପ୍ରଶସ୍ତ   । ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ଗହମ ଉତ୍ପାଦନ ୧୪ – ୧୫ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ହେଉଥିବା ସ୍ଥଳେ ଏହା ଏସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ୩୫ – ୪୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଅଟେ   । ଏଣୁ ଗହମ ଚାଷ ଆନ୍ତଃ ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରେ ସଘନ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ଉଚିତ୍  । ଠିକ୍ ସମୟରେ ବିହନ ବୁଣି, ଅନୁମୋଦିତ ଚାଷପ୍ରଣାଳୀ  ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ଗହମ ଖୁବ୍  ଲାଭଜନକ  ଭାବେ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ   । ଉଠା ଜଳସେଚନ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ, କୂଅ, ପୋଖରୀ ଓ କେନାଲ ତଳମୁଣ୍ଡରେ ଗହମ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ   ।

ବିହନ

ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ପରିବେଶ ଜଳବାୟୁ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଗହମ କିସମ ସୋନାଲିକା, ଜନକ, ଉ.ପ, - ୨୬୨ (U.P - 262) ସାଗରିକା ଏବଂ ଉତ୍କଳିକା  । ସାଗରିକା ଓ ଉତ୍କଳିକା  । ଏକ ଜିନ୍ ବାଙ୍ଗରା ଏବଂ ଜନକ ଓ U.P. – 262 ଦୁଇଜିନ୍ ବାଙ୍ଗରା  । ସାଗରିକା (OW - 6) ଏବଂ ଉତ୍କଳିକା (OW – 80 - 3) ଓଡିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ  ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଓଡିଶା ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି  । ଏହି ଦୁଇଟି ବିହନ କିସମ ଓଡିଶାର ସ୍ୱଳ୍ପକାଳୀନ ଶୀତ ସମୟର ପରିବେଶ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଉପଯୁକ୍ତ   । ବିହନ କିସମର ମୁଖ୍ୟ ଗୁଣାବଳୀ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା –

ସୋନାଲିକା :

ଏହି ଜାତିର ଗହମ ୧୦୦ – ୧୧୦  ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ପାଚେ   । ଏହି ଗଛଗୁଡିକ ବିଶେଷ ଗେଡା ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ପିଲ ସଂଖ୍ୟା ସମାନ   । ଗଛର ଉଚ୍ଚତା ୧୦୫ ସେ.ମି. ପତ୍ର ଲମ୍ବାଳିଆ ଓ ରଙ୍ଗ ଫିକା, ସବୁଜ, ଗହମ ଚୋପାରେ ମାଟିଆ ରଙ୍ଗର ଦାଗ ଥାଏ   । ଏହାର ଦାନା ବଡ  । ଗଛ ଶୁଖିଗଲେ ମଧ୍ୟ ଗହମ ଝଡିପଡେ  ନାହିଁ   । ଏଥିରେ କଳଙ୍କି ରୋଗ ପ୍ରାୟ ଲାଗେ  ନାହିଁ   । ଏହା ଓଡିଶାର ଜଳବାୟୁରେ ହେକ୍ଟର ପିଛା ହାରାହାରି ଅମଳ ୩୭ – ୪୫ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଦେଇଥାଏ   ।

ଜନକ (HD ୧୯୮୨) :

ଏହି ଜାତିର ଗହମ ୧୦୫ – ୧୧୫ ଦିନରେ ଅମଳ ହୁଏ   । ଏହାର ପିଲ ଦେବା କ୍ଷମତା ସୋନାଲିକା ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ   । ଗଛର ଉଚ୍ଚତା ୯୫ ସେ.ମି. । ଏହାର ପତ୍ର ଫିକା ସବୁଜ ରଙ୍ଗର  । ଗହମର ରଙ୍ଗ ବାଦାମୀ, ବିଳମ୍ବରେ ବୁଣିବା ପାଇଁ ଏହି କିସମ ଭଲ  । ଏଥିରେ ୧୩.୯% ପୁଷ୍ଟିସାର ଅଛି   । ଏହାର କଳଙ୍କି ଓ ଟୀକା ରୋଗ ସହଣୀ ଶକ୍ତି ଅଛି   । ଏଥିରେ ଭଲ ରୁଟି ହୁଏ  । ଏହି କିସମ ହେକ୍ଟର ପିଛା ୪୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ   ।

ସାଗରିକା

ଏହି ଗହମ ବିହନର  ଉତ୍ତାପ ତାରତମ୍ୟ ସହଣୀ ଶକ୍ତି ଅଛି ଓ ଏହା କମ୍ ଥଣ୍ଡା ପଡୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଷ ହୋଇପାରିବ   । ଗଛର ଉଚ୍ଚତା ୧୦୦ ସେ.ମି. ନଡା ଟାଣ, ଏଣୁ ଗହମ ଗଛ ଶୋଇପଡେ  ନାହିଁ   । ଡେରିରେ ବୁଣିଲେ ମଧ୍ୟ ଭଲ ଅମଳ ମିଳେ   । ୯୫ – ୧୦୫ ଦିନରେ ଅମଳ ହୁଏ   । ଏହି କିସମର ପତ୍ର ପୋଡା ରୋଗ ସହଣୀ ଶକ୍ତି କେତେକାଂଶରେ  ରହିଛି   । ଏହାର ଦାନା ମୋଟା ଓ ଧଳା  । ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଅମଳ ହୁଏ   ।

ଉତ୍କଳିକା :

କମ୍ ଥଣ୍ଡା ପଡୁଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଷ ହୋଇପାରିବ  । ପତ୍ରପୋଡା  ରୋଗ ସହଣୀ ଶକ୍ତି କେତେକାଂଶରେ ରହିଛି  । ଏହା ୯୫ – ୧୦୫ ଦିନରେ ଅମଳ ହୁଏ  । ଦାନା ଧଳା ଓ ମୋଟା   । ଏହା ହେକ୍ଟର ପିଛା ୫୦ କ୍ଵିଣ୍ଟାଲ ଅମଳ ଦେଇପାରିବ   ।

ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ – 262 :

ଉଚ୍ଚତା ୯୦ ସେ.ମି.  । ପିଲ – ସାଧାରଣ ଭାବେ ଦିଏ  । ୧୦୦ – ୧୧୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଅମଳ ହୁଏ  । ମଞ୍ଜି ଗାଢ ରଙ୍ଗର, ମୋଟା ଓ ଶକ୍ତି   ।

ଗହମ ଚାଷ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ମୃତ୍ତିକା :

ଗହମ ଚାଷ ପାଇଁ ଦୋରସା ମାଟିଥିବା ଉଚ୍ଚ ଓ ମଧ୍ୟମ ଜମି ଉପଯୁକ୍ତ   । ଲୁଣି ଏବଂ କ୍ଷାରୀ ମାଟିରେ  ଗହମ ଫସଲ ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ   । ପାଣି ରହୁଥିବା ବା ଜଳ ନିଷ୍କାସନର ସୁବିଧା ନଥିବା ଜମିରେ ଗହମ ଚାଷ କରିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ   ।

ବିହନ ବୁଣିବା ସମୟ :

କାର୍ତ୍ତିକ ଶେଷରୁ  ମାର୍ଗଶୀର ଅଧା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ (ନଭେମ୍ବର ୩ୟ ସପ୍ତାହରୁ ଡିସେମ୍ବର ୨ୟ ସପ୍ତାହ) ସମୟ ଗହମ ବୁଣିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ  । ଗହମ ଗଛ ଉଠିବାର ୧୦ – ୧୨ ଦିନ ପରେ ପିଲ ଦେବା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ  । ତାପମାନ C  ରୁ କମ୍ ହେଲେ ପିଲ ସଂଖ୍ୟା ବେଶି ହୁଏ  । ଓଡିଶାରେ ଅଧିକ ଶୀତ ଡିସେମ୍ବର ୧୫ରୁ ଜାନୁଆରୀ୧୫ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୁଏ  । ଆନ୍ତଃ ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରେ ଶୀତ ସମୟ ବୃଦ୍ଧି  ପାଇଥାଏ  । ପ୍ରାୟ ପୌଷ ମାସ ଶେଷ (୨୦ – ୨୫ ତାରିଖ ଜାନୁଆରୀ) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୀତ ରହେ   । ତେଣୁ ଆନ୍ତଃ ଜିଲ୍ଲା ମାନଙ୍କରେ ୧୫ ଦିନ ବିଳମ୍ବରେ ଏହା ବୁଣାଯାଇ ପାରିବ  ।

ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ :

ବିହନ ବୁଣିବାର ୮-୧୦ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଦରକାର   । ମାଟିରେ ଯଦି ବତର ନଥାଏ  ତେବେ ପାଣି ମଡାଇ ବତର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଣି ହଲ କରିବା ଉଚିତ୍  । ଜମି ଚାଷ ସମୟରେ ପୂର୍ବ ଫସଲର ଚେର ଓ ମୂଳ ପ୍ରଭୃତି ବାହାର କରି ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍  । ୫ ଓ ୬ ଓଡ ଚାଷ କରି ମାଟିକୁ ଭଲଭାବେ ଗୁଣ୍ଡକରି ମାଈ ଦେଇ ଜମିକୁ ସମତୁଲ  କରାଯାଏ   । ଶେଷ ଓଡ ଚାଷ ସମୟରେ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୫ ଟନ୍  ସଢା ଗୋବର ଖତ, କମ୍ପୋଷ୍ଟ ଭଲଭାବେ ମିଶାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍   । ଜମିରେ ଉଇ ନ ଲାଗିବା ପାଇଁ ୫% କୁଇନାଲ ଫସ୍  ଗୁଣ୍ଡ ୨୫ କି.ଗ୍ରା. ହେକ୍ଟର ପିଛା ଭଲଭାବରେ ଚାରିଆଡେ ବିଞ୍ଚିଦେଇ ମାଟିରେ ମିଶାଇ ଦେବା ଦରକାର   । ଶେଷ ଓଡ ଚାଷ ପୂର୍ବରୁ ଦରକାରୀ  ପରିମାଣ ମୂଳସାର  ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ ଆବଶ୍ୟକ   ।

ପଟି ତିଆରି :

ଗହମ ବୁଣିବା ପାଇଁ ପଟି ରିଆରି କରାଯାଏ   । ଜମି ବେଶି  ଗଡାଣିଆ ଥିଲେ ପଟି ମଝିରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଆଡି ହୁଡା ଦିଆଯାଏ   । ଏହା ଦ୍ଵାରା ପାଣି ମଡାଇବା ଓ ପାଣି ନିଷ୍କାସନ ସୁବିଧା ହେବ   । ପ୍ରତି ଦୁଇଟି ପଟି ମଝିରେ ଏକ ଫୁଟ ଚଉଡାର ଗୋଟିଏ ପାଣି ନାଳୀ ରଖିବା ଦରକାର   । ଫସଲରେ  ବେଶି ପାଣି ମଡାଇବା ଅନୁଚିତ୍  । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ  ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଜଳସେଚନ କଲେ  ପାଣି ମଡାଇବା ଖର୍ଚ୍ଚ କମିବା ସଙ୍ଗେ  ସଙ୍ଗେ  ଉତ୍ପାଦନ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ   ।

ବିହନ ପରିମାଣ :

ନଭେମ୍ବର ମାସ ଶେଷ ସୁଦ୍ଧା ବୁଣିଲେ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୧୧୦ – ୧୨୦ କି.ଗ୍ରା. ଓ ଡିସେମ୍ବର ଶେଷ ଆଡକୁ ବୁଣିଲେ ୧୫୦ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ   ।

ବିହନ ବିଶୋଧନ :

ବିଶୋଧିତ ବିହନ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଅଳନ୍ଧୁ ରୋଗ, ପତ୍ରଚିତା ରୋଗ ଓ ପତ୍ରପୋଡା ରୋଗ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା ହେବ  । ଅଳନ୍ଧୁ ରୋଗର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ବିହନକୁ ୫ – ୬ ଘଣ୍ଟା ପାଣିରେ ବୁଡାଇ ରଖିବା ପରେ ଛାଣି ପାଣି ନିଗାଦୀ ଖୁବ୍ ପତଳା ଭାବେ ୪-୫ ଘଣ୍ଟା ଟାଣ ଖରାରେ ଶୁଖାଇବା ଦରକାର  । ଅର୍ଥାତ୍  ପୂର୍ବାହ୍ନ ୧୧ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅପରାହ୍ନ ୪ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୁଖାଇବା ଆବଶ୍ୟକ   । ଏହା ପରେ ଏକ କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ପିଛା ୨.୫ ଗ୍ରାମ୍  ଭିଟାଭାକସ୍ ବା ବାଭିଷ୍ଟିନ ଗୁଣ୍ଡ ଭଲହାବେ ଗୋଳାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍  । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ରୋଗ ପାଇଁ ପ୍ରତି କି.ଗ୍ରା. ବିହନ ସହିତ ୨-୩ ଗ୍ରାମ କ୍ୟାପଟାନ ବା ଥିରାମ କିମ୍ବା ଏସିମାନ ଭଲରୂପେ ଗୋଳାଇବା ଆବଶ୍ୟକ  । ବିହନ ବିଶୋଧନ ଦ୍ଵାରା ଅଳ୍ପ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ବିହନରେ ଥିବା ରୋଗ ଜୀବାଣୁକୁ ନଷ୍ଟ କରାଯାଇପାରିବ  । ଏଣୁ ବିହନ  ବୁଣିବା ଆଗରୁ ବିଶୋଧନ କରିବା ନିହାତି ଦରକାର  ।

ବିହନ ବୁଣିବା ପ୍ରଣାଳୀ :

ଗହମ ଧାଡିରେ ବୁଣିଲେ କୋଡା ଖୁସା କରିବା ସହଜ ହୁଏ  । ଏବଂ ଜମିରେ ଠିକ୍ ସଂଖ୍ୟକ ଗଛ ରଖିବାରେ ସୁବିଧା ହୁଏ   । ଧାଡିକୁ ଧାଡି ୨୦ ସେ.ମି. ବ୍ୟବଧାନରେ ଓ ଧାଡିରେ ୪-୬ ସେ.ମି. ଛାଡି ଗଛ ରହିବା ଭଲ  । ଜମି ଉପରେ ୨-୩ ଇଞ୍ଚ ମାଟି ବତର ଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ ବିହନକୁ ୫ ସେ.ମି.  ଗଭୀରରେ ବୁଣି ମଇ ଦେବା ଦରକାର   । ମଞ୍ଜିକୁ  ବେଶି ଗଭୀରରେ ବୁଣିରେ ଗଜା ମରଣା ହୁଏ   । ଡେରିରେ ଗଜା ବାହାରେ ଓ ଗଛ  ସବଳ ହୋଇ ବଢେନାହିଁ   । ଏଣୁ ଅମଳ କମିଯାଏ   । ଧାଡିବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ବା ଲଙ୍ଗଳ ସିଆରରେ ଗହମ ବୁଣାଯାଏ   । ପଟାଳି ଭିତରେ ସିଆର କାଟି ସିଆରରେ ୭-୧୦ ସେ.ମି. ତଳେ ସାର ଦେଇ ମାଟି ଘୋଡାଇ, ତା’ ଉପରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିଲେ ଅଧିକ ଉପକାର ମିଳେ   । ଧାଡିବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସାର ଓ ତା’ଉପରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିଲେ ଅଧିକ ଉପକାର ମିଳେ   । ଧାଡିବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସାର ଓ ବିହନ ବୁଣିଲେ, ଧାଡି ଧାଡି ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ଠିକ୍ ରହେ ଓ ସାର ଓ ବିହନ ଠିକ୍ ଗଭୀରତାରେ ପଡେ   ।

ସାର ପ୍ରୟୋଗ :

ମାଟି ପରୀକ୍ଷା କରାଇ ଜମିରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ୍  । ଯଦି ମାଟି ପରୀକ୍ଷା ହୋଇ ନ ଥାଏ  ତେବେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ  ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୫୦ କି.ଗ୍ରା. ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ୫୦ କି.ଗ୍ରା. ଫସଫରସ୍ ଓ ୪୦ କି.ଗ୍ରା. ପଟାସ୍  ଖାଦ୍ୟସାର ପ୍ରୟୋଗ  କରାଯାଏ,  ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରେ ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୬୦ କି.ଗ୍ରା.  ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ୪୦ କି.ଗ୍ରା. ଫସଫରସ୍ ଓ ୩୦ କି.ଗ୍ରା. ପଟାସ୍ ଖାଦ୍ୟସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ୍  । ବିହନ ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ସବୁତକ ଫସଫରସ୍ ଓ ପଟାସ୍ ଖାଦ୍ୟସାର ସହିତ ଅଧା ଯବକ୍ଷାରଜାନକୁ ମିଶାଇ ସିଆରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ୍  । ତାପରେ ମାଟି ଘୋଡାଇ ଦେଇ ତା’ ଉପରେ ବିହନ ବୁଣିବା ଭଲ  । ନଚେତ୍  ସିଆରରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ପରେ ତା’ କଡରେ  ବିହନ ବୁଣିବା ଦରକାର   । ଫସଲ ୧୮ – ୨୧ ଦିନ ବେଳକୁ କୋଡା ଖୁସା ଆଗରୁ ଆଉ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଦରକାର   । ସାରକୁ ଭଲ ଭାବେ ମାଟି ସହ ମିଶାଇ ଦେବା ଦରକାର  । ହାଲୁକା ଓ ବାଲିଆ ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସାରକୁ ୩ ଥରରେ ଦେବା ଭଲ   । ଅର୍ଥାତ୍ ବିହନ ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ଥରେ, ୧୫ – ୨୦ଦିନ ଭିତରେ ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା ସମୟରେ  ଦ୍ଵିତୀୟଥର ଏବଂ ୩୫ ଦିନ ବେଳକୁ ୩ୟ ଥର ୫୦ + ୨୫ + ୨୫ ପ୍ରୟୋଗ ଆବଶ୍ୟକ   ।

ଅନ୍ତଃଚାଷ

ଗହମ ଗଜା ହେବାର ୧୨ – ୧୫ ଦିନ ଭିତରେ ଶିଖା ବା ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରେ  । ଏହି ସମୟରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସାର ପ୍ରୟୋଗ, ଘାସ ବଛା ଓ ଜଳସେଚନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ସାରି ଦେଇଥିଲେ  ଗଛର ମୁକୁଟ ଚେର ବଢିବାରେ ସୁବିଧା ହୁଏ  । ଫଳରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପିଲ ବାହାରେ  । କିଆରିରେ ବେଶି ଘାସ ଉଠିଲେ ବୁଣିବାର ୧୫ ଦିନ ପରେ ଘାସ ବାଛି ଦେବା ଉଚିତ୍  । ସିଆର ମଝିରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଖୁସାଇ ଦେଲେ ସାର ମାଟି ସଙ୍ଗେ ମିଶିଯିବ  । ଫଳରେ ଭଲ ପିଲ ହେବ ଓ ଅମାଲା ଭଲ ହେବ   । ଧାଡି ବୁଣା ଗହମରେ ରେକ୍ ଉଇଡର  ଚଳାଇଲେ ମାଟି ଖୁସାଇ ହୋଇଯିବ ଓ ଘାସ ମରିଯିବ  । ୩୦ – ୩୫ ଦିନ ବେଳକୁ ଆଉଥରେ  ଖୁସାଇ ଦେବା ଭଲ   ।

ରାସାୟନିକ ଉପାୟରେ ତୃଣକ ଦମନ –

୨-୪ ଡି ହେକ୍ଟର ପ୍ରତି ୧ କି.ଗ୍ରା. ଏ. ଆଇ ୯୦୦ ଲିଟର ପାଣିରେ ମିଶାଇ ଗହମ ବୁଣିବାର ୨୧ଦିନ ବେଳକୁ ଛିଞ୍ଚାଯାଇପାରିବ  । ଗହମ ଥୋଡ ବାହାରିବା ଦେଖାଗଲେ ଏହି ଔଷଧ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଅନୁଚିତ  । ଗହମ ଗଛ ପିଲ ମାରୁଥିବା ସମୟରେ କେବଳ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ   । ବଜାରରେ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବା କେତେକ ତୃଣକମାରୀର ନାମ ଓ ପ୍ରୟୋଗ ପରିମାଣ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା   ।

ତୃଣକମାରୀର ନାମ	ବଜାରରେ ବିକ୍ରି ହେଉଥିବା ବ୍ୟବସାୟୀକ ନାମ	ଫର୍ମୁଲେସନ	ଏ.ଆଇ. %	ହେକ୍ଟର ପିଛା
2 – 4 - D	ବ୍ଲାଡେସ୍କ – ଜି	ଆମାଇନ୍ ଦ୍ରବଣ	72	700 ମି.ଲି.
2 – 4 - D	ଉଇଡର	ଆମାଇନ୍ ଦ୍ରବଣ	72	700 ମି.ଲି.
	ବ୍ଲାଡେସ୍କ – ସି	ଇଷ୍ଟର ଦ୍ରବଣ	36	1.4 ଲିଟର
	ୱିଡିନ	ଇଷ୍ଟର ଦ୍ରବଣ	36	1.4 ଲିଟର
	ଟାଫାସାଇଡ	ସୋଡିଅମ

ଗହମ ଫସଲରେ ଜଳ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ –

ଗହମ କିଆରୀରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ସମୟରେ ଉପରୁ ୫ ସେ.ମି. ଗଭୀର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଟି ବତର ଥିବା ଉଚିତ୍  । ବତର ନଥିଲେ ପ୍ରଥମେ ପାଣି ମଡାଇ ମାଟି ବତର ଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ  ହିଁ ଗହମ ବୁଣିବା ବିଧେୟ  । ଆଗ ବୁଣି ପାଣି ମଡାଇ ଦେଲେ ମାଟି ଶୁଖି ଟାଣ ହୋଇଯାଏ ଓ ଗଜା ବାହାରିପାରେ ନାହିଁ  । ଗହମ ଗଜା ହେବା ବେଳେ ୫ଟି ବୀଜମୂଳ ବା ସେମିନାଲ୍ ଚେର ବାହାରେ ଏହି ବୀଜମୂଳ ଶୁଖିଲା  ମାଟିରୁ ଖାଦ୍ୟସାର ଶୋଷିପାରେ ନାହିଁ  । ଏଣୁ ବୁଣିବା ସମୟରେ ମାଟି ଓଦା ରହିବା ନିତ୍ୟାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ  । ଜଳାଭାବ, ଡେଙ୍ଗା, ଗହମ ଅପେକ୍ଷା ବାଙ୍ଗରା ଗହମ ଫସଲର ଅମଳ ବହୁପରିମାଣରେ କମାଇ ଦେଇଥାଏ   । ଗହମ ସାଧାରଣତଃ ଦୋରସା ମାଟିରେ ବୁଣା ହୋଇଥାଏ  । ଗହମ ୫ – ୬ ଦିନରେ ଗଜା ହୁଏ ଗଜା ହେବାର ୧୦ – ୧୨ ଦିନ ପରେ ଗଛମୂଳ ଗଣ୍ଠିରୁ ଚେର ବାହାରେ  । ଏହି ଛେରକୁ ଶୀର୍ଷମୂଳ କୁହାଯାଏ  । ପ୍ରଥମ ଜଳସେଚନ ଏହି ଶୀର୍ଷମୂଳ ବାହାରିବା ସମୟରେ ସମୟରେ ଦେବା ଉଚିତ୍  । ଏହି ସମୟରେ ମାଟି ବତର ନଥିଲେ  ବାହାରୁ ଥିବା ଶୀର୍ଷ ଚେରଗୁଡିକ ଖାଦ୍ୟସାର ଶୋଷଣ କରିପାରେ ନାହିଁ   । ପାଣି ମଡାଇବା ଦ୍ଵାରା ଶୀର୍ଷ ଚେର ସଂଖ୍ୟା ବେଶି ହୁଏ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟସାର ଗ୍ରହଣ କରି ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଫଳରେ  ପିଲ ସୁସ୍ଥ, ସବଳ ଓ ଅଧିକ ହୁଏ   । ଗହମର ସଙ୍କଟ କାଳରେ ଜଳ ଅତି ଆବଶ୍ୟକ  । ଜଳ, ଦରକାର ପରିମାଣରୁ କମିଗଲେ ଫସଲର ଅପୁରଣୀୟ କ୍ଷତି ହୋଇଥାଏ   । ଏହି ସମୟରେ ଜଳସେଚନ ନ କଲେ ଅମଳ ବହୁପରିମାଣରେ ହ୍ରାସ ପାଏ   । ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମା ବାଙ୍ଗରା ଗହମର  ୬ଟି ଜଳ ସଙ୍କଟ କାଳ ଚିହ୍ନ କରାଯାଇଛି   । ସେହି ଜଳ ସଙ୍କଟ କାଳରେ ଜଳସେଚନ ଅତି ଆବଶ୍ୟକ   । ସେଗୁଡିକ ହେଲା –

ସଙ୍କଟକାଳ	ବୁଣିବାପରେ ସମୟ ଦିନ
ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା ସମୟ	୧୨ – ୧୫
ପିଲ ମାରିବା ସମୟ	୧୫ – ୪୦
ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା ସମୟ	୪୦ – ୬୦
ଫୁଲ ଧରିବା ସମୟ	୬୦ – ୭୫
କ୍ଷୀର ଖାଇବା ସମୟ	୭୫ – ୮୫
ଦାନା ପାକଳ ହେବା ସମୟ	୮୫ – ୧୦୦

ଉପରୋକ୍ତ ସଙ୍କଟକାଳ  ମଧ୍ୟରୁ ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା ସମୟ ଦାନା କ୍ଷୀର ଖାଇ ଫୁଲିବା ସମୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ  । ଏହି ସମୟରେ ଜଳସେଚନ କଲେ ପିଲ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ଦାନା ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓଜନିଆ ହୁଏ  । ଗହମ ଫସଲର ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାରେ ଚେର ଛୋଟ ଓ ଗଛ ଛୋଟ ଥିବାରୁ ଜମିକୁ ବତର ରଖିବା ପାଇଁ ଅଳ୍ପ ଜଳସେଚନ ବା ଛିଞ୍ଚା ପାଣି ଦିଆଯାଏ   । ପରେ ଥରକୁ  ଥିବାରୁ  ୭-୮ ସେ.ମି. ଜଳସେଚନ କରିବାକୁ ହୁଏ   । ସୀମିତ ଜଳସେଚନ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ପିଲ ମାରିବା ଓ ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା  ସମୟରେ ଜଳସେଚନ ବାଦ୍  ଦିଆଯାଇପାରେ   । ସେଚନ ଲାଗି ଜଳର ସୁଲଭତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ  ସଙ୍କଟକାଳ ଅନୁସାରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ମତେ ଜଳସେଚନ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ   ।

ସୁଲଭ ଜଳସେଚନ ସଂଖ୍ୟା	କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଜଳସେଚନ କରିବାକୁ ପଡିବ
୧	ମୁକୁଟଚେର ବାହାରିବା ସମୟରେ
୨	ମୁକୁଟ ଚେର ଓ ଦାନା ଫୁଲ ଉଡାଇବା ସମୟ
୩	ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା, ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା ଓ କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ସମୟ
୪	ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା, ପିଲ ମାରିବା, ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା ଓ କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ସମୟ
୫	ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା, ପିଲ ମାରିବା, ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା, ଫୁଲ ଧରିବା ଓ କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ସମୟ
୬	ମୁକୁଟ ଚେର ବାହାରିବା, ପିଲ ମାରିବା, ଗଣ୍ଠି ଛାଡିବା, ଫୁଲ ଧରିବା, କ୍ଷୀର ଢୋକିବା ଓ ଦାନ ପାକଳ ହେବା ସମୟ   ।

ଗହମ ଅମଳ :

ଗହମ ପାଚିବା ଅବସ୍ଥାରେ କେଣ୍ଡା ମୂଳକୁ ମୋଡି ଦେଲେ କେଣ୍ଡାଟି ଠିକ୍ କରି ଭାଙ୍ଗି ଯାଏ  । ‘ଦା’ ଦ୍ଵାରା ଗଛ ମୂଳରୁ  କଟାଯାଇ ବିଡାବାନ୍ଧି ଖଳାକୁ ଅଣାଯାଏ  ।

ଗହମ ଫସଲ

ଖଳାରେ ୩ – ୪ ଦିନ ଗଦାଇ ରଖି ତା’ପରେ ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇ ଗହମ ଅମଳ କରାଯାଏ   । ଗହମ ଅମଳ ହେବା ପରେ ଭୁଷା ଓ ନଡା ଅଲଗା କରାଯାଏ   । ତା’ପରେ କୁଲାରେ ଉଡାଇ ସଫା ଗହମ ଶୁଖାଇ ରଖିବା ଦରକାର   । ଏହାର ଜଳୀୟ ଅଂଶ ୧୦% ରୁ କମ୍ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ  । ଗହମକୁ ଅମଳ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଅମଳ କଲେ ଭୁଷା ଓ ନଡା ଅଲଗା ଅଲଗା ହୋଇପରିଷ୍କାର ଗହମ ମିଳେ   ।

ଆଧାର- ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପରିଷଦ