ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ

ଉପକ୍ରମ

ନିଶା ଗରଜୁଥାଏ । ସେହି ସମୟରେ ତୁହାକୁ ତୁହା ଶୀତଳ ପବନ ସାଙ୍ଗକୁ ଝିପିଝିପି ବର୍ଷା ମଧ୍ୟ ହେଉଥାଏ । ଆଖ ପାଖର ବଣବୁଦା ଭିତରୁ ସାଇଁ ସାଇଁ ପବନର ଶବ୍ଦ ବି ଭାସି ଆସୁଥାଏ । ଘଡଘଡି ଓ ଶ୍ୱାନ ଶ୍ୱାପଦଙ୍କ ରଡି ସହିତ ମଝିରେ ମଝିରେ ଅଶରୀରୀ ମାନଙ୍କର ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଶୁଭୁଥାଏ । ଘନ ଘନ ବିଜୁଳି ଆଲୁଅରେ ଭୟାବହ ମୁହଁଟିମାନ ଦିଶିଯାଉଥାଏ ।

କିନ୍ତୁ ସେ ରାଜା ବିକ୍ରମାର୍କ ଟିକିଏ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଚଳିତ ବୋଧ ନକରି ପୁନର୍ବାର ସେହି ପ୍ରାଚୀନ ବୃକ୍ଷଟି ପାଖକୁ ଲେଉଟି ଆସିଲେ ଓ ବୃକ୍ଷାରୋହଣ କରି ଉକ୍ତ ଶବଟିକୁ ଉତାରି ଆଣିଲେ । ତା’ପରେ ତାକୁ ସେ ନିଜ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ସେହି ଶୁନ୍ଶାନ୍ ଶ୍ମଶାନ ପଥ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ସେହି ବେତାଳ ଜଣକ କହିଲା, “ରାଜନ୍, ଅର୍ଦ୍ଧରାତ୍ରିରେ ତୁମେ ଏତେ କଷ୍ଟ କରି ଶ୍ମଶାନରେ ବୁଲୁଛ, ମୁଁ ଜାଣିବାକୁ ଚାହେଁ ଯେ ଏତେ କଷ୍ଟ ତୁମେ ନିଜ ପାଇଁ ନା ପରପାଇଁ କରୁଛ? ଯଦି ତମେ ଏସବୁ ନିଜ ପାଇଁ କରୁଛ ତେବେ ତ ମୋର କିଛି ହେଲେ ମଧ୍ୟ କହିବାର ନାହିଁ । ଆଉ ଯଦି ତୁମେ ଅନ୍ୟ କହାର ନିର୍ଦେଶରେ ଏପରି କରୁଛ, ତେବେ ମୁଁ ତୁମକୁ ସଚେତ କରିବାପାଇଁ କିଛି କହିବାକୁ ଚାହେଁ । ବେଳେବେଳେ ମଣିଷ ବଡମାନଙ୍କ ନିର୍ଦେଶ ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ୍ ଭାବି ବ୍ୟର୍ଥ କଷ୍ଟ କରିଥା’ନ୍ତି; କିନ୍ତୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସଫଳତା ହେଲେ ସେମାନେ ବାହାଦୂରୀ ନେବେ, ନହେଲେ ନିନ୍ଦା କରିବେ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ତୁମକୁ ମୁଁ ଧନଦତ ବିଷୟରେ କହୁଛି, ମନ ଦେଇ ତାହା ଶୁଣ, ଶୁଣିଲେ ତୁମ ଶ୍ରମଭାର ଅବଶ୍ୟ ଲାଘବ ମନେହେବ ।” ଏତିକି କହିସାରି ସେ ବେତାଳ ଗପିଲା –

ବର୍ଣ୍ଣନା

ଗୋଟିଏ ସହରରେ ଧନଦତ ନାମକ ଜଣେ ବ୍ୟବସାୟୀ ଥିଲେ । ସେ ବିଦେଶରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ସେ ବହୁତ ଧନ ରୋଜଗାର କଲେ । ତେଣୁ ସେ ନିଜେ ଗୋଟିଏ ଜାହାଜ କିଣିଲେ । ଏବେ ତାଙ୍କରି ଜାହାଜରେ ନିଜର ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଜିନିଷ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶକୁ ଯାଉଥାଏ । ହଠାତ୍ ଦିନେ ଖବର ମିଳିଲା ଯେ ସବୁ ମାଲପତ୍ର ସହ ତାଙ୍କ ଜାହାଜ ଠିକ୍ ମଝି ଦରିଆରେ ଡୁବିଗଲା । କେତେକ ବ୍ୟବସାୟୀ ତାଙ୍କୁ ଇର୍ଷ୍ୟା କରୁଥିଲେ । ଯୋଗକୁ ଏବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଏକ ସୁଯୋଗ ମିଳିଗଲା । ସେମାନେ ତାଙ୍କ ନିଜ ଜିନିଷ ଯୋଗୁ ଧନଦତଙ୍କୁ ବହୁତ ପ୍ରକାର ଅପମାନିତ କଲେ । ସେମାନେ ଏକାଠି ହୋଇ, ଧନଦତଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜ ଜିନିଷର ଉଚିତ ମୂଲ୍ୟ ଦାବୀ କଲେ । ଧନଦତ ସେସବୁ ଅବଶ୍ୟ ଦେଲେ । କିନ୍ତୁ ସତକୁ ସତ ସେ ଦରିଦ୍ର ହୋଇଗଲେ । ଶେଷରେ ତାଙ୍କର କେବଳ ଏକ ବଡ ପ୍ରାସାଦ ରହିଲା । ସେଥିରେ ଅନେକ ଚାକରବାକରଙ୍କୁ ବାଧ୍ୟହୋଇ ସେ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଛୁଟି ଦେଲେ ଓ ଘରଟି ମଧ୍ୟ ଦୁଇମାସ ପାଇଁ ବନ୍ଧକ ରଖିଲେ ।

ଦିନେ ସେ ତାଙ୍କ ପୁଅକୁ ଡାକି କହିଲେ, “ପୁଅ ଏବେ ତୁ ତ ଯଥେଷ୍ଟ ବଡ ହୋଇଗଲୁଣି । ଏଣିକି ତୁ ମୋତେ କାମରେ ଟିକେ ସାହାଯ୍ୟ କର । ତୁ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମର ବୈଭବ ଓ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ଦେଖି ଆସିଛୁ । ଏଣିକି ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟବସାୟର ଦାଇତ୍ତ୍ଵ ତୋତେ ଦେବି ବୋଲି ଭାବିଲି ସେତେବେଳେ ସମୟ ଖରାପ, ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଗଲା । ଏପରି ବିପଦ ସମୟରେହିଁ ମଣିଷର ବିବେକ୍ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ପରୀକ୍ଷା ହୁଏ । ଆମେ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହିତ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏବେ ଆମକୁ ଅଳ୍ପ କିଛି ଧନ ମିଳିଗଲେ ତଦ୍ୱାରା କୌଣସି ନୂଆ ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇ ପାରିବ । କିନ୍ତୁ ଏହି ସହରରେ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଦେବା ବାଲା ଆଉ କେହି ମଧ୍ୟ ନାହାଁନ୍ତି । ଏବେ ତୁ ଆମର ନିଜ ଗ୍ରାମ ରତ୍ନପୁରକୁ ଯାଇ, ଆମର ଦୂର ସମ୍ପର୍କୀୟ ବନ୍ଧୁ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ସହ ଦେଖା କରି ତାଙ୍କଠାରୁ ପଚିଶ ହଜାର ମୋହର ଆଣିବୁ । ସେ ଜଣେ କୋଟିପତି । ତଦ୍ୱାରା ମୁଁ ଏଠାକାର କରଜ ଶୁଝି ଦେବି ଓ ବଳକା ଧନରେ ପୁଣି ଆଉ ଏକ ନୂଆ ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କରିବି ଓ ତୋତେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ଶିଖାଇ ଦେବି ।”

ଏଥିଉତାରେ ପୁତ୍ର ଦେବଦତ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ଆଦେଶ ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ କରି ରତ୍ନପୁର ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କଲା । ବାହାରିବା ବେଳେ ଧନଦତ ତାକୁ କହିଲେ, “ସଂଧ୍ୟା ହେଉ ହେଉ ତୁ ଯାଇ ମୋତିପୁରରେ ପହଁଚିବୁ । ସେଠାରେ ମୋର ବନ୍ଧୁ ରମାକାନ୍ତର ଘରେ ରାତିଟା ତୁ ରହିଯିବୁ । ସକାଳୁ ପୁଣି ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଖରା ବେଶି ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରତ୍ନପୁରରେ ତୁ ଯାଇ ପହଁଚିଯିବୁ । ଯଦି କୌଣସି କାରଣରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଗ୍ରାମରେ ନଥାଏ ତେବେ ମୋର ବାଲ୍ୟବନ୍ଧୁ ବିନୟସେନଙ୍କ ଘରେ ତୁ ରହିଯିବୁ । କିନ୍ତୁ ଭୁଲ୍ରେ ମଧ୍ୟ ତୁ ଯେମିତି ତାକୁ ବା ରମାକାନ୍ତକୁ ଏ ପଇସା କଥା କିଛି ହେଲେ ବି କହିବୁ ନାହିଁ ।”

ପିତାଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ ଦେବଦତ ପ୍ରଥମେ ମୋତିପୁରରେ ଯାଇ ପହଁଚି ରମାକାନ୍ତଙ୍କ ଘରେ ରହିଲା । ସେମାନେ ଦେବଦତର ଖୁବ୍ ଆଦର ସତ୍କାର କଲେ । ଦେବଦତ ପାଖରୁ ତାଙ୍କ ଘରର ସମସ୍ତ ଖବର ଶୁଣି ସେ କହିଲେ, “ମୋତେ ଧନ କଥା ନ କହି ତୋ ବାପା ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ପାଖକୁ ତୋତେ ପଠାଇଛି କାହିଁକି? ତୋ ବାପା ଯେତେବେଳେ ପିଲା ହୋଇଥିଲା ତା’ର ବାପମା’ ଏକାଠି ମରିଗଲେ । ସେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ତୁମ ଘରେ ଆସି ରହିଲା ଓ ତୁମର ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ଠକି ନେଇଗଲା । ତୋ ବାପା କୌଣସିମତେ ଏ ଗ୍ରାମରୁ ପଳାଇ ଯାଇ ସହରରେ ବ୍ୟବସାୟ କରି ସେ ତା’ ନିଜେ ନିଜ ଗୋଡରେ ଠିଆ ହେଲା । କିନ୍ତୁ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ତୋ ବାପାକୁ ପଇସା ସାହାଯ୍ୟ ଦେବାକଥା କେବେହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭାବିନାହିଁ । ରମାକାନ୍ତ ପଚାରିଲେ ଏପରି କଞ୍ଜୁସ୍ ଲୋକ ତୋ ବାପାକୁ ଏବେ କାହିଁକି ଭଲା ପଇସା ଦେବ?”

ଦେବଦତ କହିଲା “ଆପଣଙ୍କ ପାଖରୁ ପଇସା ଧାର ନେବାକୁ ତ ବାପା ମୋତେ ମନା କରିଛନ୍ତି ।”

କିଛି ସମୟ ପରେ ଚିନ୍ତାକରି ସେ ରମାକାନ୍ତ କହିଲେ, “ମୁଁ ଠିକ୍ ଜାଣେ ସେ ଏପରି କାହିଁକି କହିଲା । ଅସୁବିଧା ସମୟରେ ମୁଁ ତାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରି ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ତୋ ବାପା ବହୁତ ଧନ ଅର୍ଜ୍ଜନ କଲା, ସେତେବେଳେ ମୁଁ ତା’ଠାରୁ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ ପାଇଛି । ତାକୁ ମୋତେ ପାଂଚହଜାର ମୁଦ୍ରା ଫେରାଇବାର ଅଛି । ଏହି ଧନତକ ନେଇ ତୁ ତୋ ବାପାକୁ ଦେବୁ ଓ ତାକୁ କହିବୁ ଏବେ ଆଉ ମୋର ସେ ଆର୍ଥିକ ସମସ୍ୟା ନାହିଁ ।”

ଦେବଦତ କହିଲା ଯେ ଫେରିବାବେଳେ ସେତକ ଧନ ସେ ନେଇଯିବ । ତା’ପରେ ରମାକାନ୍ତ ଗମ୍ଭୀର ହୋଇ କହିଲେ, “ମୁଁ କହିବା ମୁତାବକ ତୁ କାମ ନକଲେ, ତୋ ବାପାକୁ କହିବୁ ଯେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ମୁଁ ତା’ର ମୁହଁ ଆଉ କେବେବି ମଧ୍ୟ ଦେଖିବି ନାହିଁ ।”

ଦେବଦତ ସେଠାରୁ ଆସି ରତ୍ନପୁରରେ ପହଁଚିଲା । ସେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଗ୍ରାମରେ ନଥିଲେ । ତା’ ବାପାଙ୍କ କଥା ଅନୁସାରେ ସେଦିନ ସେ ବିନୟସେନଙ୍କ ଘରକୁ ଗଲା । ସେ ତାକୁ ବଡ ଆଦର ସତ୍କାର କଲେ । ଦେବଦତର ଏଠାକୁ ଆସିବାର ସମସ୍ତ କାରଣ ଜାଣିବା ପରେ ବିନୟସେନ କହିଲେ, “ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ତୁମରି ଜମି ଜାଗା ସବୁ ଠକି ନେଇ ନିଜେ ଧନୀ ହୋଇଗଲା । ସେଠାରୁ ଟଙ୍କା ଆଣିବାକୁ ତୋତେ ତୋ ବାପା କିପରି ପଠାଇଛି? ଏପରି ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ ଯେ ତୁ ଏଠାକୁ ଆସିଛୁ ବୋଲି କୌଣସି ମତେ ସେ ଜାଣିପାରି କେଉଁଠି ଗୋଟେ ଯାଇ ସେ ଲୁଚି ପଡିଛି । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁ ଏଠାରୁ ଯାଇନାହୁଁ, ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଏଠାକୁ ଆଉ ଫେରିବ ନାହିଁ । ଯେତେଧନ ଦରକାର ତୁ ସେସବୁ ମୋ ପାଖରୁ ନେଇ ଫେରିଯା ।”

ଏକଥା ଶୁଣି ସେ ଦେବଦତ ବଡ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ କହିଲା, “ଆପଣମାନଙ୍କ ପରି ଭଲଲୋକ ଥାଉ ଥାଉ, ମୋ ବାପା ଯେ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଠାରୁ ଧନ ନେବାକୁ କାହିଁକି ଭାବିଲେ? ଆପଣଙ୍କ ଭଳି ମୋତିପୁରର ସେ ରମାକାନ୍ତବାବୁ ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।”

ତା’କଥା ଶୁଣି ବିନୟସେନ ହସି ହସି କହିଲେ, “ଏହି ଗ୍ରାମର ଏତେ ଲୋକଙ୍କୁ ସେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର ଅସୁବିଧା ସମୟରେ ଆମେ ଯଦି ତାଙ୍କୁ କିଛି ଦେଉ ତେବେ ତାହା ସାହାଯ୍ୟ ନୁହେଁ, ବରଂ ଆମେ କେବଳ ତାଙ୍କରି ଟଙ୍କାହିଁ ତାଙ୍କୁ ଦେଉଛୁ ବୋଲି ଭାବିବାକୁ ହେବ ।” ଦେବଦତ ସେଠାରେ ଦୁଇଦିନ ରହିବା ମଧ୍ୟରେ, ବିନୟସେନ ନିଜର ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ପଇସା ଆଣି ସେସବୁ ଏକାଠି କରି, ପ୍ରାୟ ତିରିଶ ହଜାର ମୋହର ଦେବଦତକୁ ଦେଲେ ଓ ତାକୁ ସେ କହିଲେ ଯେ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରର ଫେରିବାର ଆଉ ନାମ ନାହିଁ । ଦେବଦତ ସେତକ ଧନ ଓ ଫେରିବା ବାଟରେ ରମାକାନ୍ତ ଦେଇଥିବା ଧନ ସବୁ ନେଇ ଘରେ ପହଁଚି ଦେଖିଲା ଯେ ସେଠାରେ ଜଣେ ବୁଢା ଲୋକ ଆସି ବସିଛି ।

ଧନଦତ ନିଜ ପୁଅ ସହିତ ତାଙ୍କର ପରିଚୟ କରାଇ ଦେଇ କହିଲେକି, “ଶୁଣ ପୁଅ ଏହାଙ୍କର ନାମ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର । ରତ୍ନପୁରରୁ କୌଣସି କାମରେ ଆସି ହଠାତ୍ ସେ ଏଠାରେ ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇ ପଡିଲେ । ଆମଘରେ ତାଙ୍କର ଚିକିତ୍ସା କରାହେଉଛି । ଏମିତିକି ତାଙ୍କର ସବୁ ପଇସା ମଧ୍ୟ ଶେଷ ହୋଇ ଯାଇଛି । ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ତୋର ଜେଜେ ବାପା ହେବେ । ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ଆଗ ପ୍ରଣାମ କର ।”

ଦେବଦତ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କଲା ଓ ତାଙ୍କର ଫେରିଯିବା ପାଇଁ ଟଙ୍କାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲା । ତା’ପରେ ସେ ତାସହିତ ଆଣିଥିବା ସବୁ ଧନ ବାପାଙ୍କୁ ଦେଇ କହିଲା, “ତୁମର ଯଦି ଏତେ ସବୁ ବନ୍ଧୁ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ତମେ ମୋତେ ଏହି କଞ୍ଜୁସ୍ଠାରୁ ପଇସା ଆଣିବାକୁ କାହିଁକି କହିଥିଲ?” ତହୁଁ ସେ ଧନଦତ କହିଲେ, “ତୋର ବ୍ୟବହାରିକ ଜ୍ଞାନ ହେବାପାଇଁ ।”

ଉପରୋକ୍ତ ଗପଟି ଶୁଣାଇ ସାରି ବେତାଳ କହିଲା, “ରାଜନ୍, ଧନଦତଙ୍କର ଏତେ ଭଲ ବନ୍ଧୁସବୁ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ମଧ୍ୟ ସେ କାହିଁକି ତାଙ୍କ ପୁଅକୁ ସେହି ଠକ ଓ କଞ୍ଜୁସ୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାଇଲେ? ପୁଣି ତା’କାମ ସାରି ପୁଅ ଫେରିବାରୁ ତାକୁ ବ୍ୟବହାରିକ ଜ୍ଞାନ ଶିଖାଇବା ପାଇଁ ଏପରି କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କହିବା କ’ଣ ଠିକ୍? ମୋର ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଜାଣିକିବି ତମେ ଯଦି କିଛି ନ କହିବ ତେବେ ତୁମର ଶିର ସ୍କନ୍ଧଚ୍ୟୁତ ହେବ ।”

ବିକ୍ରମାର୍କ କହିଲେ, “ଧନଦତ ବହୁତ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ଓ ବିବେକୀ, ପୁଅ ସେପରି କହିଲେ, ତାଙ୍କର ବନ୍ଧୁମାନେ ଜାଣିବେ ଯେ ତାଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ବହୁତ ଖରାପ । ତେଣୁ ମାଗିବା ପୂର୍ବରୁ ସେମାନେ ବହୁତ ପଇସା ଦେଇଦେବେ । ତା’ପରେ ବାପା ତା’ର ପୁଅକୁ ଯାହା ଶିଖେଇଲେ ତାହା ଯଥାର୍ଥ । ଏସବୁ ଅଭିଜ୍ଞତା ଭିତର ଦେଇ ଦେବଦତ ଯାଇ ନଥିଲେ ତା’ର ସଂସାର ବିଷୟରେ ଓ ମଣିଷ ଚରିତ୍ର ବିଷୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଜ୍ଞାନଲାଭ ହୁଏତ ହୋଇ ନଥା’ନ୍ତା । ତେଣୁ ଏହିଥିରୁ ଏହା ପ୍ରମାଣିତ ହେଉଛି ଯେ ଧନଦତ ଉଭୟ ବିବେକୀ ଓ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ମଧ୍ୟ ।

ରାଜା ଉତ୍ତର କହିବାରୁ ତାଙ୍କର ମୌନ ଭଙ୍ଗ ହୁଅନ୍ତେ ବେତାଳ ଶବ ସହିତ ରାଜାଙ୍କ କାନ୍ଧରୁ ଖସି ପୁଣି ପୂର୍ବୋକ୍ତ ସେହି ଗଛର ଡାଳରେ ଯାଇ ଝୁଲିପଡିଲା ।

ଆଧାର : ଓଡିଆ ଗପ