ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ (ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗ ପ୍ରଣାଳୀ)

ମୂଳସାର  ପ୍ରୟୋଗ  ପ୍ରଣାଳୀ

ଫସଲ  ଲଗା / ବୁଣା  ହେବା  ପୂର୍ବରୁ   ବା  ସମୟରେ   ଯେଉଁ  ସାର  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ  ତାହାକୁ   ମୂଳସାର  କୁହାଯାଏ   । ମୂଳସାର  ପ୍ରୟୋଗ   ପାଇଁ   ବିଭିନ୍ନ   ପ୍ରଣାଳୀ   ହେଲା –

1. ସାର  ବିଞ୍ଚିବା

ଧାନ, ଗହମ, ମଣ୍ଡିଆ, ଝୋଟ ପ୍ରଭୃତି   ଫସଲର  ଗଛଗୁଡିକ  ପାଖାପାଖି   ରହିଥାନ୍ତି   । ଫସଲ  ଛଟାବୁଣା   ହେଉଥିଲେ   ବା  ଖୁବ୍  ପାଖାପାଖି   ଧାଡିରେ   ବୁଣା   ଯାଉଥିଲେ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ   ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ବିହନ  ବୁଣିବା  ପୂର୍ବରୁ  ଶେଷ   ଓଡ  ଚାଷ   ବେଳେ   ଜମିରେ   ସାରକୁ   ସମାନ   ଭାବରେ   ବିଞ୍ଚି   ଦେଇ  ହଳକରି   ମାଟି   ସହିତ   ମିଶାଇ   ଦିଆଯାଏ   । ରକ୍  ଫସଫେଟ୍ , ହାଡଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରଭୃତି   ସାରକୁ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ  ବିହନ   ବୁଣିବାର  ୨/୩ ସପ୍ତାହ  ଆଗରୁ   ପ୍ରୟୋଗ  କରାଯାଏ   ।

2. ସ୍ଥାନୀକରଣ

ଛାଡି  ଛାଡି  ସିଆର  କରି ,  ଧାଡିକରି   ବା  ମନ୍ଦାକରି  ଲଗାଯାଉଥିବା   ଫସଲରେ   ମୂଳସାର   ପ୍ରଣାଳୀରେ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ମକା, ଆଖୁ, ଆଳୁ, ଚିନାବାଦାମ,  ଜୁଆର,  ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ   ପ୍ରଭୃତି   ବୁଣିବା   ପୂର୍ବରୁ   ପ୍ରଥମେ  ପ୍ରଥମେ  ସିଆର  ଟାଣି  ସେଥିରେ  ଖତସାର  ଦିଆଯାଏ  ଓ ସିଆର  ମଧ୍ୟରେ  କାଠି  ଟାଣି  ନେଲେ   ସାର  ଅଳ୍ପ  ମାଟିଦ୍ଵାରା  ଘୋଡାଇ  ହୋଇଯାଏ  । ତା’ପରେ   ସେହି   ସିଆରରେ   ମଞ୍ଜି  ବୁଣାଯାଏ   । ଅନେକ  କ୍ଷେତ୍ରରେ  ମଞ୍ଜି ଓ  ସାରବୁଣା   ଯନ୍ତ୍ର   ସାହାଯ୍ୟରେ   ପ୍ରଥମେ  ସାର ଓ  ତା  ପଛେ  ପଛେ   ମଞ୍ଜି   ଏକ  ସମୟରେ  ବୁଣାଯାଇ  ପାରେ  । କଖାରୁ , ପୋଟଳ, କୋବି, ବାଇଗଣ,  ବିଲାତିବାଇଗଣ  ପ୍ରଭୃତି  ମନ୍ଦାରେ   ଲଗାଯିବା   ପୂର୍ବରୁ  ମନ୍ଦା  ଭିତରେ  ସାର   ଦେଇ   ମାଟି   ସହିତ   ମିଶାଇ   ଦେବା  ପରେ   ମଞ୍ଜି   ବା  ଚାରା   ଲଗାଯାଏ   । ଫଳଗଛ  ଚାରା  ଲଗାଇବା  ବେଳେ ମଧ୍ୟ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ   ମୂଳସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   ।

3. ସିଆର  ତଳି  ସାର   ପ୍ରୟୋଗ

ଲଙ୍ଗଳ   ସିଆର  ତଳେ  ତଳେ   ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   ସାର   ବେଶି   ନଷ୍ଟ  ହୁଏ   ନାହିଁ   । ମାଟିରେ  ଥିବା  ବତର   ଉପରେ   ନିର୍ଭର   କରି   ବୁଣାଯାଉଥିବା   ଫସଲରେ  ଏହି   ପ୍ରଣାଳୀରେ  ହଲ  ପଛେ  ପଛେ   ଲଙ୍ଗଳ   ସିଆରରେ   ସାର  ପକାଯାଏ  ଏବଂ   ତାହା  ପରବର୍ତ୍ତୀ   ସିଆରର  ମାଟିଦ୍ଵାରା   ଘୋଡାଇ   ହୋଇଯାଏ   । ସାର  ମାଟିର  ପ୍ରାୟ  ଗଭୀରରେ   ରହେ   । ତାପରେ  ମଇ  ଦେଇ   ଜମି  ସମତୁଲ   କଲାପରେ   ମଞ୍ଜି   ବୁଣାଯାଏ  ବା  ତଳି  ରୁଆଯାଏ  ।ଲଙ୍ଗଳ   କଣ୍ଟିରେ   ଗୋଟିଏ  ନଳାବାନ୍ଧି   ଦିଆଯାଏ   । ଏଥିରେ   ଗୋଟିଏ   ପଳା  ଲାଗିଥାଏ   । ପଳାରେ   ସାର   ପକାଇଲେ   ଏହା   ନଳା  ଭିତରେ  ଯାଇ   ଲଙ୍ଗଳ   ସିଆରରେ   ପଡେ  ଏବଂ  ବେର୍ ହାରୁ  ଖସୁଥିବା   ମାଟି   ଦ୍ଵାରା   ଘୋଡାଇ   ହୋଇଯାଏ  । ପରେ   ବିହନ   ବୁଣାଯାଏ   ।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥାରେ  ସାର ପ୍ରୟୋଗ ପ୍ରଣାଳୀ

ଫସଲ   ବଢୁଥିବା   ଅବସ୍ଥାରେ   ସାଧାରଣତଃ  ଯବକ୍ଷାରଜାନ   ଓ  ସ୍ଥଳ  ବିଶେଷରେ   ପଟାସ୍  ସାର  ଓ  ଅଣୁସାର  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ସେଥିପାଇଁ   ବିଭିନ୍ନ   ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡିକ  ହେଲା –

1. ମାଟିରେ  ବିଞ୍ଚିବା  ପ୍ରଣାଳୀ

କିଆରୀରେ   ଗଛ   ଖୁବ୍  ଲଗାଲଗି  ହୋଇଥିଲେ   ସାରକୁ   ବଞ୍ଚି  ଦିଆଯାଏ  ଏହାପରେ   ବଛା  ଖୁସା  କରିଦେଲେ  ସାର  ମାଟି   ସହିତ   କିଛି   ପରିମାଣରେ   ମିଶିଯାଏ   । ଲଗାଲଗି   ହୋଇ  ଧାଡିରେ   ବୁଣା  ହୋଇଥିବା  ଫସଲରେ  ଧାଡି  ମଝିରେ  ମଝିରେ  ଚକ୍ରବିଦା  ଚଳାଇ   ଦିଆଯାଇପାରେ  କିମ୍ବା  ସାର  ଧାଡିରେ   ବୁଣି  ଖୁସାଇ  ହୁଡା  ଟେକି  ଦିଆଯାଏ   । ଧାଡି  ଛଡା ଛଡା  ହୋଇଥିଲେ   ଖୁସେଇ   ଗଛ  ମୂଳରେ   ସରୁ  ସିଆର  ଟେକି  ଦିଆଯାଏ   । ଧାଡି   ଛଡା ଛଡା   ହୋଇଥିଲେ   ଖୁସେଇ   ଗଛ  ମୂଳରେ  ସରୁ  ସିଆର   କରି  ସେଥିରେ   ସାର   ବୁଣି   ଦିଆଯାଇ  ଅଳ୍ପ  ହୁଡା  ଟେକି  ଦିଆଯାଏ   । ମାଟି  ଶୁଖିଲା  ଥିଲେ  ସାର  ବଞ୍ଚିବା  ପରେ   ପାଣି  ମଡାଯାଏ  କିମ୍ବା  ଠିକ୍  ବର୍ଷା   ପୂର୍ବରୁ   ବା  ବର୍ଷା  ହେବାର   ଅଳ୍ପ  କେତେ  ଘଣ୍ଟା   ପରେ  ସାର  ବିଞ୍ଚାଯାଏ   । ସାର   ବିଞ୍ଚିବା  ବେଳେ  ପତ୍ରରେ   କାକର   ବା   ବର୍ଷାପାଣି  ଲାଗି   ନ ରହିଥିବା   ଦରକାର   । ନଚେତ୍  ସାରଦାନା   ପତ୍ରରେ   ଲାଗିରହେ  ଓ   ପତ୍ରକୁ  ପୋଡି   ପକାଏ   । ଧାନ, ଗହମ, ମଣ୍ଡିଆ, ସୋରିଷ, ରାଶି   ପ୍ରଭୃତି  ଫସଲରେ   ଏହିପରି   ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   ।

2. ଧାଡି  ପାର୍ଶ୍ଵ  ପ୍ରୟୋଗ

ଯଥେଷ୍ଟ  ବ୍ୟବଧାନରେ   ଧାଡିରେ   ଲଗାଯାଇଥିବା   ମକା,  ଆଖୁ, ଆଳୁ, ସାରୁ,  କପା   ପ୍ରଭୃତି   ଫସଲରେ  ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ  ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ପ୍ରଥମେ   ଧାଡି   ମଝିକୁ   ଖୁସାଇ  ଦିଆଯାଏ   । ତାପରେ   ଗଛ   ଧାଡିର   ଦୁଇ  ପାର୍ଶ୍ଵରେ   ଧାଡି   ମୂଳରୁ  ୨/୩  ଇଞ୍ଚ   ଛଡାଇ   ଛୋଟ   ସିଆର   ଟଣାଯାଏ   । ସେହି  ସିଆରରେ  ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   କରି  ହୁଡା  ଟେକି   ଦିଆଯାଏ  । ତାପରେ   ଆବଶ୍ୟକ   ସ୍ଥଳେ   ହୁଡା  ମଝି   ପହଣିରେ   ପାଣି   ମଡାଯାଏ   ।

3. ମଳାରେ  ସାର  ପ୍ରୟୋଗ

କଖାରୁ, କାକୁଡି, ପୋଟଳ,  କଲରା   ପ୍ରଭୃତି  ଫସଲ   ମନ୍ଦାରେ   ଲଗାଯାଏ  । ମନ୍ଦା   ଚାରିପଟ  ମାଟିକୁ   ଖୁସାଇ   ମଲାଠାରୁ  ୪/୬ ଇଞ୍ଚ  ଦୂରତାରେ   ବୃତ୍ତାକାର  ସିଆର   କରି  ତହିଁରେ   ସାର   ଦିଆଯାଏ   ଓ  ଚାରିପଟର  ମନ୍ଦାମୂଳକୁ   ମାଟି   ଟେକି   ଦିଆଯାଏ   । କଦଳୀ, ଅମୃତଭଣ୍ଡା,  ପିଜୁଳି , ଲେମ୍ବୁ  ପ୍ରଭୃତି   ଫଳଗଛରେ  ମଧ୍ୟ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ   ସାର   ଦିଆଯାଏ    । କିନ୍ତୁ   ଗଛ   ମୂଳଠାରୁ   ଅଧିକ   ଦୂରରେ  ୧୫ – ୨୦ ସେ.ମି.  ଗଭୀର  ନାଳି   କରି  ସାର   ଦିଆଯାଏ    ।

4. ସାର   ଗୁଳା   ପୋତିବା   ପ୍ରଣାଳୀ

ଖାଲୁଆ  ଧାନ   କିଆରୀରେ   ଅଧିକ  ପାଣିଥିବା   ବେଳେ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ   ସାର   ଦିଆଯାଏ   । ଏଥିପାଇଁ   ବଡଗୁଳା   ୟୁରିଆ  ସାର  ସଂଗ୍ରହ   କରାଯାଏ   କିମ୍ବା   ସାକ୍ଷାରଣ   ୟୁରିଆ   ତା’ର   ୫ ଗୁଣ   ପରିମାଣ  ମାଟି   ମିଶାଇ   ଚକଟି  ୫-୧୦ ଗ୍ରାମ୍  ଓଜନର   ଗୁଳାକରି  ଛାଇରେ   କିଛି  ସମୟ  ଶୁଖାଇ   ଦିଆଯାଏ   । ଧାନ  ରୋଇବାର  ୭-୧୦ ଦିନ   ମଧ୍ୟରେ   ବୁଦାଫାଙ୍କ   ସ୍ଥାନ   ମଝିରେ   ଗୋଟିଏ   ଗୋଟିଏ   ସାର   ଗୁଳା   ପ୍ରାୟ  ୩୦-୪୦ ସେ.ମି. ବ୍ୟବଧାନରେ   ନରମ   କାଦୁଆ   ମଧ୍ୟକୁ   ପୋତି  ଦିଆଯାଏ   । ଏଥିରୁ   ଯବକ୍ଷାରଜାନ   ଧୀରେ  ଧୀରେ   ନିର୍ଗତ   ହୋଇ  ଧାନ  ଫସଲକୁ  ଶେଷ   ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ   ମିଳୁଥାଏ   ।

5. ପତ୍ର  ଛିଞ୍ଚା

ଫସଲରୁ  ଖାଦ୍ୟସାର   ଅଭାବ   ଖୁବ୍  କମ୍ ସମୟରେ   ଦୂର   କରିବା  ପାଇଁ   ପତ୍ର  ସିଞ୍ଚନ  କରାଯାଏ   । ଆଉ  ମଧ୍ୟ   ମାଟିରେ  ସାର ପ୍ରୟୋଗ   କରିବା  ଦ୍ଵାରା   ଫସଲ   ଖାଦ୍ୟସାର   ଗ୍ରହଣ   କରିବାରେ  ଅସୁବିଧା   ଥିଲେ   ମଧ୍ୟ  ପତ୍ର  ସିଞ୍ଚନ  କରାଯାଏ   । କମ୍  ପରିମାଣରେ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଉଥିବା  ଅଣୁସାରଗୁଡିକ   ଏହି  ପ୍ରଣାଳୀରେ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ପତ୍ର   ସିଞ୍ଚନ   ପାଇଁ   ଫସଲର   ପତ୍ର   ବିସ୍ତୃତି   ଖୁବ୍  ବେଶି   ହେବା  ଆବଶ୍ୟକ   । ଫସଲ   ବଢି  ପତ୍ରଦ୍ଵାରା  ମାଟି ପୂରା   ଘୋଡେଇ   ହୋଇଯିବା   ଦରକାର   । ପତ୍ର   ଗହଳ   ନଥିଲେ   ସିଞ୍ଚନ   ହେଉଥିବା   ଦ୍ରବଣର  ଅଧିକ   ଭାଗ   ପତ୍ରରେ   ନପଡି   ଫାଙ୍କ   ସ୍ଥାନ   ମାଟିରେ  ପଡେ   । ଦ୍ରବଣ  ସମାନ   ଭାବରେ   ପତ୍ରରେ   ଛିଞ୍ଚିବା   ପାଇଁ   ଉତ୍ତମ   ସ୍ପ୍ରେ  ଯନ୍ତ୍ର   ଆବଶ୍ୟକ   । ତୃତୀୟତଃ , ସାଧାରଣ   ହସ୍ତଚାଳିତ   ସ୍ପ୍ରେୟର  ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଉଥିଲେ  2 – 4 % ୟୁରିଆ   ଦ୍ରବଣ  ସ୍ପ୍ରେ   କରାଯାଏ   । ୟୁରିଆ  ସାରରେ   ବାଇ  ୟୂରେଟ  ବା  ଲୌହ   ସଲଫେଟ୍  ଅଣୁସାର  ସିଞ୍ଚନ  0.5% ପାଇଁ   ଦ୍ରବଣ  ପ୍ରସ୍ତୁତ   କରାଯାଏ   । ଦ୍ରବଣ   ପ୍ରସ୍ତୁତ  କଲାବେଳେ  ତାହାକୁ   ନିରପେକ୍ଷ   କରିବା  ପାଇଁ   ଲବଣର  ଅଧାପରିମାଣ   ଚୂନ  ମିଶିଯାଏ   । ଟାଙ୍ଗଣା   ବା  ବୋରିକ୍  ଅମ୍ଳ ଏବଂ  ସୋଡିଅମ୍  ମଲିବେଡେଟ୍  ପତ୍ର   ସିଞ୍ଚନ  ପାଇଁ ଯଥାକ୍ରମେ  0.25% ଏବଂ  0.05%  ଦ୍ରବଣ   ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଏ   ।  ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ   ସ୍ପ୍ରେୟର   ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଉଥିଲେ   ହେକ୍ଟର  ପିଛା   କମ୍  ପରିମାଣ  ଦ୍ରବଣ  ଆବଶ୍ୟକ   ହୁଏ   । ତେଣୁ   ସେହି  ଅନୁସାରେ   ଦ୍ରବଣର  ସାନ୍ଧ୍ରତା   ବଢାଇବା   ଆବଶ୍ୟକ  ହୁଏ   । ସାଧାରଣତଃ   ପାଗ  ଥଣ୍ଡା   ଥିବା   ସମୟରେ   ଉପରବେଳା   ପତ୍ରରେ   ସାର   ସିଞ୍ଚନ   କରିବା   ନିରାପଦ   । ଟାଣ   ଖରା   ପଡୁଥିବା   ବେଳେ   ପତ୍ର   ସିଞ୍ଚନ  କଲେ  ପତ୍ର   ପୋଡିଯାଏ   । ଦୁଇଥର   ପତ୍ର  ସିଞ୍ଚନ   ମଧ୍ୟରେ  ଅତି  କମ୍ ରେ   ୧୦ ଦିନ   ବ୍ୟବଧାନ   ରହିବା  ଆବଶ୍ୟକ   ।

6. ଜଳସେଚନ  ସହିତ   ସାର   ପ୍ରୟୋଗ

ତରଳ  ସାର  ଯଥା – ତରଳ  ଯବକ୍ଷାରଜାନ   ସାର , ତରଳ  ଆମୋନିଅମ୍  ପଲିଫସଫେଟ୍  ସାର   ଇତ୍ୟାଦିକୁ   ଜଳସେଚନ  ପାଇଁ   ନାଳୀରେ   ନିଆଯାଉଥିବା  ପାଣି  ସହିତ   ମିଶାଇ  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଇପାରେ   । ତଳି  ଘରାରେ   ଅଳ୍ପ   ପରିମାଣ  ସାର  ପ୍ରୟୋଗ  କରିବା  ପାଇଁ   ସାରକୁ  ପାଣିରେ   ଗୋଳାଇ   ଦେଇ  ଛିଞ୍ଚି  ଦିଆଯାଏ   ଓ  ତାପରେ  କେବଳ   ପାଣି   ଛିଞ୍ଚି   ଦିଆଯାଏ   । ଏହା  ଫଳରେ   ସାର   ପାଣି   ସହିତ   ମାଟିକୁ  ଭେଦିଯାଏ  ଓ  ସହଜରେ   ଫସଲ   ଚେର   ଦ୍ଵାରା   ଗୃହୀତ   ହୋଇପାରେ   ।

ସାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପ୍ରଭାବକାରୀ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ  କାରଣ

1. ଜଳର   ସୁଲଭତା

ଚେର  ସାର   ଶୋଷିବା   ପାଇଁ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଯଥେଷ୍ଟ   ଆର୍ଦ୍ରତା   ଥିବା   ଆବଶ୍ୟକ  । ତେଣୁ   ପାଣି   ମଡାଇବା   ଦରକାର   ପଡେ   । କିନ୍ତୁ  ସାର   ପ୍ରୟୋଗ   ପରେ   ଜମିରୁ   ଉଦ୍ ବୃତ୍ତ   ଜଳ   ବାହାରିଗଲେ   କିମ୍ବା  ବାଲିଆ   ମାଟିରେ   ତଳକୁ  ରହିଗଲେ  ଜଳ  ସହିତ   ଦ୍ରବୀଭୂତ  ଖାଦ୍ୟସାର   ମଧ୍ୟ   ବାହାରିଯାଏ   । ତେଣୁ   ସାରର   କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା   ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ   ଉତ୍ତମ   ଜଳ  ବିନିଯୋଗ   ମଧ୍ୟ   ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ  ।

2. ଅଧିକ  ଫଳନକ୍ଷମ  କିସମ

ସାଧାରଣତଃ  ଅଧିକ  ଫଳନ କ୍ଷମ   କିସମଗୁଡିକ  ଦେଶୀୟ   କିସମ   ଅପେକ୍ଷା   ସାରକୁ   କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ   କରିବାରେ   ଅଧିକ  ସମର୍ଥ  ।

3. ଅନାବନା   ଗଛ

ଫସଲ   କିଆରୀରେ  ଥିବା   ଅନାବନା   ଘାସ   ସାରର   କିଛି  ଅଂଶ   ଭାଗ   ବାଣ୍ଟି   ନିଅନ୍ତୁ  । ତେଣୁ   ଫସଲ  ସାରରୁ   ଆଶାଜନକ   ଉପକାର   ପାଇପାରେ   ନାହିଁ  ।

4. ଗଛ   ସଂଖ୍ୟା

ସାରର  ସମୁଚିତ  ଭାବରେ   କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ   ହେବା  ପାଇଁ   ଫସଲ   କିଆରୀରେ   ଆବଶ୍ୟକ   ବ୍ୟବଧାନରେ   ଯଥେଷ୍ଟ   ସଂଖ୍ୟକ   ଗଛ   ରହିଥିବା  ଆବଶ୍ୟକ   । ଉପଯୁକ୍ତ   ପରିମାଣରେ   ଗଛ  ନଥିଲେ  ସାର   ମାଟିରେ   ଭେଦି  ତଳକୁ  ବହି   ନଷ୍ଟ  ହୁଏ   ।

5. ମାଟିର  ଭୌତିକ  ଓ  ରାସାୟନିକ  ଗୁଣ

ମାଟିର   ଦୈହିକ   ଗଠନ, ଛିଦ୍ରତା, ବାୟୁ   ସଞ୍ଚାଳନ   ଠିକ୍  ନଥିଲେ   ଚେର   ଭଲ   ବଢିପାରେ  ନାହିଁ   । ସେହିପରି  ମାଟି   ଅତିଶୟ  ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀ  ବା  ଲବଣାକ୍ତ  ଥିଲେ   ଚେର   ଭଲ  ବଢେ  ନାହିଁ   । ଲୌହ,  ଆଲୁମିନିୟମ , ମାଙ୍ଗାନିଜ  ଅତ୍ୟଧିକ   ଦ୍ରବୀଭୂତ   ହୋଇଥିଲେ   ସେମାନଙ୍କର   ବିଷାକ୍ତ   ପ୍ରଭାବ   ଦେଖାଯାଏ   । ଉପରୋକ୍ତ   କାରଣରୁ   ସାରର  କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା   କମିଯାଏ   । ତେଣୁ  ପ୍ରଥମେ   ମାଟିର  ଶୋଧନ   ବା  ଉନ୍ନତି   କରଣ  ଆବଶ୍ୟକ  ।

6. ରୋଗ  ପୋକ  ଆକ୍ରମଣ

ସାର  ଦିଆଯାଇଥିବା   ଫସଲ  ଅଧିକ  ନରମା   ବା  କଅଁଳ   ରହେ  । ତେଣୁ   ଅଧିକ  ରୋଗ  ପୋକ  ଦ୍ଵାରା   ଆକ୍ରାନ୍ତ   ହୁଅନ୍ତି   । ତେଣୁ  ଆବଶ୍ୟକ   ଫସଲ  ସଂରକ୍ଷଣ   ବ୍ୟବସ୍ଥା   କରାଯିବା   ଆବଶ୍ୟକ  ।

7. ଖରାପ   ପାଗ  ଓ  ପରିବେଶ

ଖରାପ  ପାଗ  ଯୋଗୁଁ   ଫସଲ   ବୃଦ୍ଧିରେ  ବ୍ୟାଘାତ   ସୃଷ୍ଟି  ହୁଏ  । ତେଣୁ  ଅଧିକ  ସାର   ବିଶେଷତଃ   ଯବକ୍ଷାରଜାନ   ପ୍ରୟୋଗ   ହୋଇଥିଲେ   ଗଛ   ଭାଙ୍ଗି  ପଡେ,  ସାରର  କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା   ହ୍ରାସପାଏ   ।

ବିଭିନ୍ନ  ସମୟରେ ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ ସାର ପରିମାଣ  ହିସାବ

ଉଦାହରଣ – ୧

ଧାନ ଫସଲ  ପାଇଁ  NPK ଅନୁମୋଦନ

ହେକ୍ଟର   ପ୍ରତି  80-40-40

ଏକର  ପ୍ରତି  32-16-16

ପ୍ରୟୋଗ   ସମୟ

ଯବକ୍ଷାର  ୩  ଥରରେ   ଦିଆଯିବ   ।

ମୂଳସାର – 8+ ପିଲସାର 16+ଗର୍ଭସାର – 8  = 32 କି.ଗ୍ରା. / ଏକର  ପିଚ୍ଛା

ଫସଫରସ୍ = ସମୁଦାୟ  16 କି.ଗ୍ରା. / ଏକର  ମୂଳସାର

ପଟାସ୍ ୨ ଥରରେ = ମୂଳସାର 8+ ଗର୍ଭସାର 8 = 16 କି.ଗ୍ରା. / ଏକର  ।

ନିର୍ମାଚିତ  ସାର – ୟୁରିଆ  46% N

ସିଙ୍ଗଲ  ସୁପର  ଫସଫେଟ୍  = 16%

ଏବଂ   ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍  ପଟାସ୍  = 60%O

ସାର  ପରିମାଣ   ହିସାବ

ମୂଳସାର  = 8କି.ଗ୍ରା. N, 16 କି.ଗ୍ରା.   ଓ  8 କି.ଗ୍ରା. O

8 କି.ଗ୍ରା. N =   =  17.4 କି.ଗ୍ରା. ୟୁରିଆ

16 କି.ଗ୍ରା.  =  = 100 କି.ଗ୍ରା. ଏସ୍ .ଏସ୍ . ପି.

8 କି.ଗ୍ରା. O =  = 13.3 କି.ଗ୍ରା.  ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍  ପଟାସ୍   ।

ପିଲସାର   (ଧାନରୁଆର  15 ଦିନ  ପରେ)

16 କି.ଗ୍ରା. N =   = 34.8 କି.ଗ୍ରା.  ୟୁରିଆ

ଗର୍ଭସାର  (ଧାନକୁ   ଲିଙ୍ଗ  ଧରିବା  ଅବସ୍ଥାରେ)

8 କି.ଗ୍ରା.   = 17.4 କି.ଗ୍ରା. ୟୁରିଆ

8 କି.ଗ୍ରା.   = 13.3 କି.ଗ୍ରା. ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍  ପଟାସ୍

ଉଦାହରଣ  - ୨

ଚନ୍ଦ୍ରମୁଖୀ   ଆଳୁପାଇଁ  NPK  ଅନୁମୋଦନ   = ୧୦୦ – ୬୦ – ୧୦୦  କି.ଗ୍ରା./ ହେକ୍ଟର   କିମ୍ବା  ୪୦-୨୪-୪୦ କି.ଗ୍ରା. / ଏକର

ନିର୍ବାଚିତ  ସାର

ମୂଳସାର  DAP 18 – 46 ଏବଂ   ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍ ପଟାସ୍  60% O ହୁଡାସାର  = ଆମୋନିଅମ୍  ସଲଫେଟ୍ = 20.6 N ଏବଂ   ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍  ପଟାସ୍  = 60% O

ସାର   ପରିମାଣ  ହିସାବ

ମୂଳସାର

24 କି.ଗ୍ରା.  =   = 52 କି.ଗ୍ରା. DAP

52 କି.ଗ୍ରା.  DAPରେ   ଥିବା  N =   = 9.35 କି.ଗ୍ରା.  ।

ତେଣୁ   ଅବଶିଷ୍ଟ  (10-9.35)  = 0.65 କି.ଗ୍ରା.  N ମୂଳସାରରେ   ନଦେଇ   ହୁଡାଟେକା   ସାର   ସହିତ   ମିଶାଇ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଇପାରେ   ।

20 କି.ଗ୍ରା. O =  = 33.3 କି.ଗ୍ରା.  ମିଉରିଏଟ୍  ଅଫ୍  ପଟାସ୍   ।

ମୋଟ  ମୂଳସାର  = 52 କି.ଗ୍ରା. DAP ଏବଂ  33.3 କି.ଗ୍ରା.  MOP  ।

ହୁଡାଟେକା   ସାର

30.65 କି.ଗ୍ରା.  N =  X  100  = 149  ବା   150  କି.ଗ୍ରା.

ଆମୋନିଅମ୍  ସଲଫେଟ୍

20 କି.ଗ୍ରା.  =   33.3 କି.ଗ୍ରା.

ସୂଚନା

ମୂଳସାର  ଭାବରେ   ମିଶ୍ରିତ  ସାର  ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଉଥିଲେ   ଯେହେତୁ   ସବୁତକ   ଫସଫରସ୍  ଖାଦ୍ୟସାର   କେବଳ  ମୂଳସାର   ଭାବରେ  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   ତେଣୁ  ଆବଶ୍ୟକ   ପରିମାଣ  ଫସଫରସ୍  ପାଇଁ  କେତେକ   ପରିମାଣ   ମିଶ୍ରିତ   ସାର   ଆବଶ୍ୟକ  ତାହା  ପ୍ରଥମେ   ହିସାବ  କରାଯାଏ   । ସେହି   ପରିମାଣର  ମିଶ୍ରିତ   ସାରରେ   କେତେକ  N ଓ O  ରହୁଛି   ତାହା  ବାଦ୍  କରି   ଅବଶିଷ୍ଟ  N ଓ  O  ଅନ୍ୟ   ନିର୍ବାଚିତ   ସାର  ଭାବରେ   ହିସାବ   କରାଯାଏ   ।

ଏକ  ହେକ୍ଟର  = 2.47  ଏକର   ବୋଲି  ଧରାଯାଏ   । ତେଣୁ  ଏକର  ପିଚ୍ଛା  ସାର  ପରିମାଣ   ହିସାବ   କରାଯାଇଥିଲେ   ହେକ୍ଟର   ପିଚ୍ଛା  ହିସାବ  କରିବାକୁ  2.47 ରେ  ଗୁଣନ   କରାଯାଏ   ।

ମୃତ୍ତିକା   ଶୋଧନ

ଫସଲ  ବୃଦ୍ଧିରେ   ପ୍ରତିବନ୍ଧକ   ହେଉଥିବା   ଏବଂ   କୁପ୍ରଭାବ  ପକାଉଥିବା   ମୃତ୍ତିକାର   ଅସ୍ଵାଭାବିକ  ରାସାୟନିକ   ଗୁଣ  ଓ  ଦୈହିକ   ଅବସ୍ଥାକୁ   ସୁଧାରିବା   ପାଇଁ   ଯେଉଁ   ସବୁ  ପଦାର୍ଥ   ଜମିରେ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ  ସେଗୁଡିକୁ  ମୃତ୍ତିକା   ଶୋଧନ   କୁହାଯାଏ   ।

ବିଶେଷ  କରି  ଅତ୍ୟଧିକ  ଅମ୍ଳୀ  ଏବଂ  କ୍ଷାରୀ  ମାଟିର   ଶୋଧନ  ନିହାତି   ଆବଶ୍ୟକ   ଅଧିକାଂଶ   ମାଟିର   ଅମ୍ଳ  ପରିମାପକ  (PH) 4.0 ରୁ  10.0 ମଧ୍ୟରେ   ରହିଥିବାର   ଦେଖାଯାଏ   । ବିଭିନ୍ନ  ମାଟିର   ଅମ୍ଳତା   ଓ  କ୍ଷାରୀତାର   ପରିମାଣ  ଅନୁସାରେ   ସେଗୁଡିକୁ  ନିମ୍ନ  ପ୍ରକାରେ   ଶ୍ରେଣୀଭୂକ୍ତ   କରାଯାଏ   ।

ଅମ୍ଳୀୟ  ମୃତ୍ତିକା

କ୍ଷାରୀୟ  ଶ୍ରେଣୀ

ସାଧାରଣତଃ  ମୃତ୍ତିକାର  ରୁ  କମ୍  କିମ୍ବା ଅଧିକ   ରହିଲେ   ମୃତ୍ତିକା  ଶୋଧନ   କରାଯିବ  ନିହାତି  ଆବଶ୍ୟକ   ।

ଅମ୍ଳୀ  ମୃତ୍ତିକାର  କୁପ୍ରଭାବ

1. ମାଟି  ଅଧିକ  ଅମ୍ଳୀ  ହୋଇଥିଲେ  ଚେର  ବୃଦ୍ଧି  ବାଧା  ପ୍ରାପ୍ତ  ହୁଏ   । ଅମ୍ଳୀ  ମୃତ୍ତିକାର  ଗଠନ  ଓ  ରାସାୟନିକ   ପରିବେଶ  ଚେର   ବୃଦ୍ଧି   ପାଇଁ   ଅନୁକୂଳ   ନୁହେଁ  ।
2. ଅମ୍ଳୀ  ମୃତ୍ତିକାରେ  କ୍ୟାଲେସିୟମ  ଓ  ସ୍ଥଳ  ବିଶେଷରେ  ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ  ଓ   ଅଭାବ  ଥାଏ   । ତେଣୁ   ଫସଲକୁ  ଯଥେଷ୍ଟ   ମିଳେ  ନାହିଁ   । ସାଧାରଣତଃ   ଯେଉଁ  ମୃତ୍ତିକାରେ   ବିନିମୟଶୀଳ   କ୍ୟାଲେସିୟମ   100 ଗ୍ରାମ୍  ମୃତ୍ତିକା   ପିଚ୍ଛା   2 ମିଲି  ଇକ୍ୟୁଭାଲେଣ୍ଟ  ରୁ  କମ୍ ଓ  ବିନିମୟଶୀଳ  ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ  0.4  ମିଲି  ଇକ୍ୟୁଭାଲେଣ୍ଟରୁ   କମ୍  ଥାଏ  । ସେଠାରେ  ଅପେକ୍ଷାକୃତ   ଅଧିକ  କ୍ୟାଲେସିୟମ   ଆବଶ୍ୟକ   କରୁଥିବା  କପା, ଚିନାବାଦାମ, ଭେଣ୍ଡି,  ଗହମ,  ମକା  ପ୍ରଭୃତି   ଫସଲରେ  ଅଭାବ  ଅଭାବ  ପରିଲକ୍ଷିତ  ହୁଏ  ।
3. ଅମ୍ଳ   ମୃତ୍ତିକାରେ   ଥିବା  ଫସଫରସ୍  ଖାଦ୍ୟସାର   ମୁଖ୍ୟତଃ   ଅଗ୍ରହଣୀୟ  ଲୌହ   ଫସଫେଟ୍  ବା  ଆଲୁମିନିୟମ   ଫସଫେଟ୍  ଭାବରେ   ବାନ୍ଧି  ହୋଇ  ରହିଥାଏ   । ଜଳ  ଦ୍ରବଣୀୟ  ଫସଫେଟ୍  ସାର  ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   ଅଧିକାଂଶ   ଭାଗ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଅଗ୍ରହଣୀୟ   ଲୌହ  ଓ  ଆଲୁମିନିୟମ   ଫସଫେଟ୍ ରେ   ପରିଣତ   ହୁଏ  । ତେଣୁ  ଅମ୍ଳୀ   ମୃତ୍ତିକାରେ  ଫସଫରସ୍  ଖାଦ୍ୟସାରର  ଗ୍ରହଣୀୟତା  କମ୍   ।
4. ଅମ୍ଳୀ   ମୃତ୍ତିକାରେ  ମଲିବଡେନମ୍  ଲଘୁ   ଉପାଦାନର  ଗ୍ରହଣୀୟତା   ମଧ୍ୟ  ଖୁବ୍  କମ୍  । ତେଣୁ   ଅପେକ୍ଷାକୃତ   ଅଧିକ   ଆବଶ୍ୟକତା   ଥିବା  ଶିମ୍ବଜାତୀୟ   ଫସଲରେ   ଅଭାବ  ପରିଲକ୍ଷିତ   ହୁଏ   ।
5. ଅମ୍ଳୀ   ବାଲିଆ   ମାଟିରୁ   ବୋରନ୍  ଲଘୁ  ଉପାଦାନ   ସହଜରେ   ଦ୍ରବୀଭୂତ   ହୋଇ   ନିକ୍ଷାଳିତ   ହୋଇଯାଏ   । ତେଣୁ  ଚିନାବାଦାମ, କୋବି,  ବିଲାତି  ବାଇଗଣ  ପ୍ରଭୃତି   ଧାନ   ଫସଲରେ   ଅଭାବ   ପରିଲକ୍ଷିତ   ହୁଏ   ।
6. ଅମ୍ଳୀୟ  ମୃତ୍ତିକାରେ   ଆଲୁମିନିୟମ, ମାଙ୍ଗାନିଜ  ପ୍ରଭୃତି  ଅଧିକ  ଦ୍ରବୀଭୂତ  ହୋଇ  ରହୁଥିବାରୁ   ଫସଲରେ  ବିଷାକ୍ତ   ପ୍ରଭାବ   ଦେଖାଯାଏ   । ଅମ୍ଳୀୟ   ଗେରୁ  ମାଟିରେ   ଧାନ  ଫସଲରେ   ଲୌହ   ବିଷାକ୍ତ   ପ୍ରଭାବ   ଦେଖାଯାଏ   ।

ଅମ୍ଳୀୟ   ମୃତ୍ତିକାରେ   ବିଭିନ୍ନ   ପ୍ରକାର  ଉପକାରୀ   ଶାକାଣୁ  ବଂଶ  ବୃଦ୍ଧି  ଓ  କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା   କମିଯାଏ ।

ଅଧିକ କ୍ଷାର  ମାଟିର  କୁ – ପ୍ରଭାବ

ମୃତ୍ତିକାର   ବିନିମୟଶୀଳ  ସୋଡିୟମ   ପରିପୃକ୍ତତା  15% ରୁ  ଅଧିକ   ଓ  ଅମ୍ଳ  ପରିମାପକ  8.5 ରୁ  ଅଧିକ  ଥିଲେ  ତାହାକୁ   କ୍ଷାଋ  ମୃତ୍ତିକା  କୁହାଯାଏ   । ଏହି   ପ୍ରକାର  ମୃତ୍ତିକାରେ  କର୍ଦ୍ଦମ  ଅଣୁ  ଏବଂ   ହ୍ୟୁମସ   ଅଣୁ   ପରସ୍ପରଠାରୁ  ଅଲଗା   ହୋଇ  ରହିଥାନ୍ତି   । ତେଣୁ   ମୃତ୍ତିକାରେ  ଦାନା  ଗଠନ   ହୋଇପାରେ  ନାହିଁ   ଓ  ଶୁଷ୍କ   ଅବସ୍ଥାରେ   ଏହା  ପଥର  ଭଳି   କଠିନ  ଓ ଆର୍ଦ୍ର   ଅବସ୍ଥାରେ   ଛିଦ୍ର  ବିହୀନ   ଚିକିଟା   କାଦୁଅ   ଭଳି  ରହିଥାଏ   । ମୃତ୍ତିକାରୁ  ଜଳ  ସହଜେ   ତଳକୁ   ନିଗିଡି   ପାରେ  ନାହିଁ   । ଏହି  ପ୍ରକାର  ଖରାପ   ଦୈହିକ   ଅବସ୍ଥା   ଯୋଗୁଁ   ଛେରା   ବୃଦ୍ଧି   ବାଧାହୁଏ  । ଅନେକ  ସ୍ଥଳରେ   ଅତ୍ୟଧିକ  କ୍ଷାରୀ  ଯୋଗୁଁ   ଛେରା  ମରିଯାଏ   ।

ଅମ୍ଳ   ପରିମାପକ  8.5 ରୁ   କମ୍ ଥିବା   କ୍ଷାରୀୟ  ମାଟିରେ   ବୋରନ୍  ତଥା  ଫସଫରସ୍  କ୍ୟାଲେସିୟମ   ସହିତ   ବାନ୍ଧି   ହୋଇ   ରହିବା   ଫଳରେ   ଗ୍ରହଣୀୟତା   କମିଯାଏ   ।

ଲୌହ, ମାଙ୍ଗାନିଜ  ଦସ୍ତା  ଓ ତମ୍ବାର   ଦ୍ରବଣୀୟତା  ହ୍ରାସ   ପାଇବା  ଯୋଗୁଁ   ଫସଲରେ  ଏହି  ଲଘୁ   ଉପାଦାନଗୁଡିକର   ଅଭାବ   ପରିଲକ୍ଷିତ   ହୁଏ   ।

କ୍ଷାରୀୟ   ମୃତ୍ତିକାରେ  ସଲଫର୍   ଖାଦ୍ୟସାର   କମ୍  ଥିବାର   ଦେଖାଯାଏ  ଏବଂ  ଯବକ୍ଷାର   ଆମୋନିଆ    ଗ୍ୟାସ୍  ଭାରେ  ବିନଷ୍ଟ  ହୁଏ   ।

କ୍ଷାରୀୟ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଆଳୁ   ଫସଲରେ  ଯାଦୁରା  ରୋଗ  ପ୍ରାର୍ଦୁଭାବ  ଦେଖାଯାଏ   ।

ଏହି  ସବୁ   ଦୃଷ୍ଟିରୁ   ମାଟିର  ଅମ୍ଳ   ପରିମାପକ  6ରୁ 7  ମଧ୍ୟରେ  ରହିବା  ଭଲ   । ତେଣୁ  ଅଧିକ  ଅମ୍ଳୀ  ବା  କ୍ଷାରୀ  ମୃତ୍ତିକାରେ   ଶୋଧକ  ପ୍ରୟୋଗ   କରି   ମାଟିର  ଅମ୍ଳତା   ବା  କ୍ଷାରୀତା   କମାଇବା  ଆବଶ୍ୟକ   ।

ଅମ୍ଳମାଟି  ଶୋଧନ

ମାଟିରେ   ଚୂନ  ଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥ   ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ  ମାଟିରେ   ଅମ୍ଳତା   ହ୍ରାସ   ପାଏ   । ଚୂନ  ଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥ  ଭାବରେ   କ୍ୟାଲେସିୟମ  ଓ  ମ୍ୟାଗ୍ନେସିଅମ, କାର୍ବୋନେଟ,  ବାଇକାର୍ବୋନେଟ, ଅକସାଇଡ ଓ  ସିଲିକେଟ  ଆଦି   ବ୍ୟବହୃତ   ହୁଏ   । ଚୂନ  ପଥର  ଗୁଣ୍ଡ, ଡୋଲମାଇଟ, ଗୁଣ୍ଡ, ଚୂନ, ଇସ୍ପାତ  କାରଖାନା  ମଳ, ଇତ୍ୟାଦି  ଚୂନ  ଜାତୀୟ  ପଦାର୍ଥ  ଭାବରେ  ଉପଯୋଗ   କରାଯାଏ   । ଚୂନ  ଜାତୀୟ  ପଦାର୍ଥ  ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   । ମୃତ୍ତିକାର  ଅମ୍ଳତା  କମେ , କ୍ୟାଲେସିୟମ, ଫସଫରସ, ମଲିବଡେନମ୍ ର   ସୁଲଭତା   ବୃଦ୍ଧିପାଏ, ଆଲୁମିନିୟମ , ମାଙ୍ଗାନିଜର   ବିଷାକ୍ତ  ପ୍ରଭାବ   ଦୂରହୁଏ  । ଶାକାଣୁମାନଙ୍କର   କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା  ବୃଦ୍ଧିପାଏ, ମୃତ୍ତିକାର   ଦାନାଗଠନ   ଓ  ଦୈହିକ   ଅବସ୍ଥାର   ଉନ୍ନତି   ହୁଏ, ଶିମ୍ବ  ଜାତୀୟ  ଫସଲରେ  ଅଧିକ  ଶାକାଣୁ   ଭାତୁଡି   ସୃଷ୍ଟି  ହୁଏ   ।  ମୃତ୍ତିକାର   ଉତ୍ପାଦିକା  ଶକ୍ତି  ବୃଦ୍ଧିପାଏ   ।

ମୃତ୍ତିକାରେ  ଚୂନର  ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

ଅମ୍ଳୀ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଗୁଣ୍ଡ  ଚୂନ  ବା  ଗୁଣ୍ଡ  ଚୂନ ପଥର  ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   ତାହା  ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ   ଅମ୍ଳ  ସହିତ   ରାସାୟନିକ  ପ୍ରତିକ୍ରିୟା  ଯୋଗୁଁ   ବାଇକାର୍ବୋନେଟରେ   ପରିଣତ  ହୁଏ  ଓ  ଦ୍ରବୀଭୂତ   ହେବାକୁ   ଲାଗେ   । ସେଥିରୁ   ଆୟନ   ସୃଷ୍ଟିହୁଏ   । ଏହି  କ୍ୟାଲେସିୟମ  ଆୟନ  ମୃତ୍ତିକାରେ   ବହୁଳ   ଭାବରେ  ରହିଥିବା  ବିନିମୟଶୀଳ  ଆୟନକୁ   ଅପସାରିତ  କରେ    । ମୃତ୍ତିକାର   କ୍ୟାଲେସିୟମ   ପରିପୃକ୍ତତା   ବୃଦ୍ଧିପାଏ   ଏବଂ   ଅମ୍ଳତା  ହ୍ରାସ   ପାଏ   ।

ଉପରୋକ୍ତ   ସମୀକରଣରୁ  ଜଣାଗଲା   ଯେ   ଚୂନଜାତୀୟ  ପଦାର୍ଥ   ପ୍ରୟୋଗ   ଦ୍ଵାରା  ମୃତ୍ତିକା  କଲଏଡ୍  ସଂଯୁକ୍ତ   ବିନିମୟଶୀଳ  ହ୍ରାସ  ପାଇ  ତା  ସ୍ଥାନରେ  Ca  ପରିପୃକ୍ତତା  ବୃଦ୍ଧି   ହେଲା   । ଏହାଦ୍ୱାରା   ଅମ୍ଳତା   ହ୍ରାସ   ପାଇଲା   ।

ଅମ୍ଳ  ମୃତ୍ତିକାର   ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା

ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା   ମୃତ୍ତିକାର  ବିନିମୟଶୀଳ   ଗଚ୍ଛିତ   ଅମ୍ଳ   ବା  ପରିମାଣ   ଉପରେ  ନିର୍ଭର   କରେ   । ଗୋଟିଏ   ବାଲିଆ  ଓ  ଗୋଟିଏ  ମଟାଳିଆ  ମାଟିର   ଅମ୍ଳ   ପରିମାପକ   ସମାନ   ଥିଲେ  ମଧ୍ୟ   ମଟାଳିଆ  ମାଟିରେ   ଅଧିକ  ପରିମାଣର  ଗଚ୍ଛିତ   ମଳ   ଥିବାରୁ   ତାହାର  ଶୋଧନ  ପାଇଁ   ଅଧିକ  ପରିମାଣର   ଚୂନ  ଜାତୀୟ  ପଦାର୍ଥ   ଆବଶ୍ୟକ   ହେବ   । ତେଣୁ  ମୃତ୍ତିକା  ପରୀକ୍ଷା   ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା   ନିରୂପଣ   କରାଯାଏ   ।

ଅମ୍ଳ   ମାଟିର  ଅମ୍ଳତା   ହ୍ରାସ   କରି  ଏହାକୁ   ନିରପେକ୍ଷ  କରିବା   ପାଇଁ  ଯେଉଁ  ପରିମାଣର  ବିଶୁଦ୍ଧ   ଚୂନ  ପଥର  ଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରୟୋଗ  କରିବା  ଆବଶ୍ୟକ  ହୁଏ, ତାହାକୁ  ଅମ୍ଳମାଟିର  ଚୂନ ଆବଶ୍ୟକତା  କୁହାଯାଏ  । (ମୃତ୍ତିକା  ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ   ଉଡରଫ୍  ବଫର  ବ୍ୟବହାର  କରି  ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା  ନିରୂପଣ  କରାଯାଉଛି )   ।

ଉଷ୍ମ  ମଣ୍ଡଳୀୟ  ଅଞ୍ଚଳର  ଅମ୍ଳ   ମୃତ୍ତିକାକୁ   ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ  କରି  ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ  ନିରପେକ୍ଷ  କରିବା  ଆବଶ୍ୟକ   ନୁହେଁ  । ଶୋଧନକରି  PH 6.0+ 0.2  ମଧ୍ୟରେ  ରଖାଗଲେ   ଅଧିକାଂଶ  ଫସଲରୁ   ଭଲ   ଉତ୍ପାଦନ   ହେଉଥିବାର   କ୍ଷେତ୍ର   ପରୀକ୍ଷା   ଦ୍ଵାରା  ଜଣାଯାଇଛି   । ଆହୁରି   ମଧ୍ୟ  ପରୀକ୍ଷା  କରି  ଦେଖାଯାଇଛି   ଯେ  ଉଡରଫ୍   ପ୍ରଣାଳୀରେ  ଚୂନ   ଆବଶ୍ୟକତା   ନିରୂପଣ   କରି  ତାର   ଅଧା   ପରିମାଣ   ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   ମୃତ୍ତିକାର  PH 6.0 ପାଖାପାଖି   ରହୁଛି  ଏବଂ  ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗର  ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ   ସାଧିତ   ହେଉଛି   ।

ମାଟିର  PH ଓ  ବୟନ  ଶ୍ରେଣୀକୁ   ବିଚାରକୁ   ନେଲେ   ଆନୁମାନିକ   ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା  ନିରୂପଣ  କରାଯାଇପାରେ   । ଏଥିପାଇଁ   ନିମ୍ନ  ସାରଣୀରେ   ହିସାବ   କରାଯାଏ   ।

ଆନୁମାନିକ  ଚୂନ  ଆବଶ୍ୟକତା

ବିଶୁଦ୍ଧ  ଚୂନପଥର   ଗୁଣ୍ଡ  ହେକ୍ଟର  ପ୍ରତି  କି.ଗ୍ରା.

ଚୂନ  ପରିମାଣ   ହିସାବ

ଉଦାହରଣ - ଅମ୍ଳ  ମୃତ୍ତିକାର  PH 5.1  ବୟନ  ଶ୍ରେଣୀ   ଦୋରସା   । ଏହାକୁ   ଶୋଧନ  କରି  PH 6.0 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ  କେତେ  ଚୂନ  ପଥର   ଗୁଣ୍ଡ   ଆବଶ୍ୟକ  ହେବ  ?

ପ୍ରଥମେ  PH 5.1 ରୁ  5.5  ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ  ବଢାଇବା  ପାଇଁ   ପରିମାଣ  ଓ   ତାପରେ  PH 5.5 ରୁ  6.0 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ   ବଢାଇବା  ପାଇଁ   ପରିମାଣ  ହିସାବ  କରି  ଉଭୟ   ପରିମାଣକୁ   ମିଶାଇ  ମୋଟ  ପରିମାଣ   ନିଆଯିବ   । 4.5 ରୁ  5.5 ବା  1.0 ଏକକ  ବଢାଇବା  ପାଇଁ   ଦୋରସା   ମାଟିର   2000 କି.ଗ୍ରା.  ଆବଶ୍ୟକ   । ତେଣୁ   5.1 ରୁ  5.5  ବା  0.4 ଏକକ  ବଢାଇବା  ପାଇଁ   = 800  କି.ଗ୍ରା. ଆବଶ୍ୟକ   । ସେହିପରି   5.5 ରୁ  6.5 ବଢାଇବା  ପାଇଁ   = 1200 କି.ଗ୍ରା.  ଆବଶ୍ୟକ  । ମୋଟ   8000 + 250= 2050 କି.ଗ୍ରା. ଆବଶ୍ୟକ   । ହେକ୍ଟ  ପିଛା  2050  କି.ଗ୍ରା.  ଚୂନ  ପଥର   ଗୁଣ୍ଡ   ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ  PH 5.1 କୁ  6.0 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ   ବୃଦ୍ଧି   ପାଇବ  ।

ଚୂନଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥଗୁଡିକର  ଶୋଧନ  ଶକ୍ତି

ବିଶୁଦ୍ଧ   ଚୂନପଥର  ଗୁଣ୍ଡର  ଶୋଧନ  ଶକ୍ତିକୁ  100 ବୋଲି  ଧରାଯାଏ   । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ  ଚୂନଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥରେ  କ୍ୟାଲେସିୟମ  ଓ  ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମର  ଶତକଡା   ଭାଗକୁ   ହିସାବକୁ   ନେଇ  ସେଗୁଡିକର  ଶୋଧନ  ଶକ୍ତି   ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ  କରାଯାଏ   । କେତେକ  ଚୂନଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥ  ଶୋଧନ  ଶକ୍ତି   ତଳେ   ଦିଆଗଲା   ।

ଯଦି   ମୃତ୍ତିକାର  ଚୂନ   ଆବଶ୍ୟକତା   ହେକ୍ଟର   ପିଛା  2050 କି.ଗ୍ରା.  ହୋଇଥାଏ   ତେବେ  ବିଶୁଦ୍ଧ   ଚୂନପଥର   ଗୁଣ୍ଡ   ବଦଳରେ   କେତେ   କାଗଜକଳ   ମଳ  ଆବଶ୍ୟକ  ହେବ   ?

କାଗଜକଳ  ମଳର  ପରିମାଣ   = 2733 କି.ଗ୍ରା./ ହେକ୍ଟର   ।

ଏହିପରି  ଅନ୍ୟ   ଯେ  କୌଣସି   ଚୂନଜାତୀୟ  ପଦାର୍ଥର ପରିମାଣ   ହିସାବ  କରାଯାଏ   ।

ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ   ସମୟ  ଓ  ପ୍ରଣାଳୀ

ଚୂନଜାତୀୟ   ପଦାର୍ଥ   ପ୍ରୟୋଗ   ପାଇଁ  ଶୋଧନ   ଶକ୍ତି   ବ୍ୟତୀତ   ପଦାର୍ଥର   ସୂକ୍ଷ୍ମତା ଓ  ଦ୍ରବଣୀୟତାକୁ   ମଧ୍ୟ  ବିଚାରକୁ   ନିଆଯାଏ   । ଚୂନପଥର   ଗୁଣ୍ଡ  ଓ  ଲୁହା   କାରଖାନା   ମାଲା   ଜଳରେ   ଦ୍ରବଣୀୟ  ନୁହେଁ   । ଅମ୍ଳମାଟିରେ   ପ୍ରୟୋଗ   ହେବା  ପରେ   ଏହା  ଧୀରେ  ଧୀରେ   ଦ୍ରବୀଭୂତ   ହୁଏ  ଏବଂ  ସୂକ୍ଷ୍ମତା   ଅଧିକ  ଥିଲେ   ମାଟିରେ   ମିଳାଇବା  ପାଇଁ   କମ୍   ଦିନ   ଲାଗେ   । ଯଦି  ଭଲ   ଭାବରେ  ଗୁଣ୍ଡ   ହୋଇ  ନଥାଏ  ତେବେ   ମାଟିରେ   ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ   ମିଳାଇବାକୁ  ବହୁତଦିନ   ଲାଗେ   । କିନ୍ତୁ   ବିଶୁଦ୍ଧ   ଚୂନ  ଏବଂ  କାଗଜ  କଳ  ମଳ  ପ୍ରୟୋଗ  ହେବା  ସଙ୍ଗେ  ସଙ୍ଗେ   ମିଳାଇଯାଏ  ଓ ମାଟି  ସହିତ   ମିଶିଯାଏ   ।

ଉପରୋକ୍ତ  ବିଷୟ  ବିଚାରକୁ   ନେଇ  ଅଦ୍ରବଣୀୟ   ପଦାର୍ଥଗୁଡିକ  ଅନ୍ତତଃ  ଫସଲ   ଲଗାଯିବାର   ଏକମାସ  ପୂର୍ବରୁ  ଏବଂ  ଦ୍ରବଣୀୟ  ଚୂନ  ପଦାର୍ଥ  8/10  ଦିନ  ପୂର୍ବରୁ   ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ଚୂନ  ପଦାର୍ଥକୁ   ଜମିର   ସବୁଆଡେ ସମାନ  ଭାବରେ   ବିଞ୍ଚିଦେଇ  ମାଟିକୁ  ଚାଷକରି  ମିଶାଇ  ଦିଆଯାଏ   । ଚୂନ  ମାଟିରେ   ମିଳାଇବା   ପାଇଁ   ମାଟି  ଆର୍ଦ୍ର   ରହିବା   ଆବଶ୍ୟକ   । ତେଣୁ  ବର୍ଷା  ନହେଲେ  ପାଣି  ମଡାଯାଏ   । ପାଗ   ହେଲେ  ଫସଲ   ଲଗାଯାଏ   । ଚୂନ   ପ୍ରୟୋଗ   ସଙ୍ଗେ  ସଙ୍ଗେ   ମଞ୍ଜିବୁଣିରେ   ବା  ଚାରାଗଛ   ପୋତିଲେ   ମାଟିରେ   ମିଳାଇ  ନଥିବା  ଚୂନ  ସଂସ୍ପର୍ଶରେ  ଆସି   ସେଗୁଡିକ   ସଢିଯାଏ   ।

ଚୂନ ପ୍ରୟୋଗରେ ସାବଧାନତା

1. ଆବଶ୍ୟକ  ପରିମାଣଠାରୁ  ବରଂ   କମ୍  ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ   କରିବା   ନିରାପଦ  କିନ୍ତୁ  ଅଧିକ  ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ   କରିବା  କ୍ଷତି   କାରକ  । କାରଣ  ଅଧିକ  ପରିମାଣ  ଚୂନ   ପ୍ରୟୋଗ   କଲେ   ମୃତ୍ତିକା   କ୍ଷାରୀୟ  ହୋଇଯାଏ   । ଦସ୍ତା, ବୋରନ୍  ପ୍ରଭୃତି   ଅଣୁ   ଉପାଦାନର  ଗ୍ରହଣୀୟତା   କମିଯାଏ   ଫସଫରସ୍ ଓ  ପୋଟାସ୍ ପ୍ରଭୃତି   ଖାଦ୍ୟସାରର   ଗ୍ରହଣୀୟତା   କମିଯାଏ   । ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ   ଜୈବ  ପଦାର୍ଥ   ଶୀଘ୍ର   ବିପଚିତ  ହୋଇଯାଏ   । ତେଣୁ   ଫସଲର   ଉତ୍ପାଦନ   କମିଯାଏ   ।
2. ବାର୍ଷିକ  ଫସଲ  ପର୍ଯ୍ୟାୟର  ଯେଉଁ  ଫସଲ  ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ  ଦ୍ଵାରା  ଅଧିକ  ଉପକୃତ   ହେବ, ସେହି  ଫସଲ   ପୂର୍ବରୁ  ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ   କରିବା  ଉଚିତ   ।
3. ଚୂନ  ପ୍ରୟୋଗ  ସହିତ  ଯଥେଷ୍ଟ   ପରିମାଣର  ଜୈବିକ   ଖତ  ଓ  ସୁଷମ   ସାର  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯିବା   ଆବଶ୍ୟକ   । ତା  ନକଲେ  ମୃତ୍ତିକାର  ଉର୍ବରତା   ନଷ୍ଟ   ହୁଏ   ।

କ୍ଷାରୀ ମୃତ୍ତିକାର ଶୋଧନ

କ୍ଷାରୀ   ମାଟିରେ   ବିନିମୟଶୀଳ   ସୋଡିୟମ   ପରିପୃକ୍ତତା   ଅଧିକ   । ଏହି  ସୋଡିୟମକୁ   କ୍ୟାଲେସିୟମ   ଦ୍ଵାରା  ଅପସାରିତ   କଲେ   କ୍ଷାରୀତା   କମିଯାଏ   ।  ମୃତ୍ତିକା  ପରୀକ୍ଷା   ଦ୍ଵାରା   କ୍ଷାରୀତାର  ତୀବ୍ରତା  ନିରୂପଣ   କରାଯାଏ   । ସାଧାରଣତଃ   ଜିପସମ୍  ଗୁଣ୍ଡ   କ୍ଷାରୀ   ମାଟିର   ଶୋଧନ   ଭାବରେ   ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଏ   । ଜିପସମ୍  ଆବଶ୍ୟକତା   ନିରୂପଣ  କରାଯାଇ   ଆବଶ୍ୟକ  ପରିମାଣ  ଜିପସମ୍  ପ୍ରୟୋଗ   କରି  ଚାଷ   ଦ୍ଵାରା   ମାଟି   ସହିତ  ମିଶାଇ   ଦିଆଯାଏ ଏବଂ ଜମିରେ  ପାଣି   ମଡାଇ   ଦିଆଯାଏ   । ଏହା   ଫଳରେ   ବିନିମୟଶୀଳ   ସୋଡିୟମ   ଅପସାରିତ   ହୋଇ  ଜଳ  ସହିତ   ନିକ୍ଷାଳିତ   ହୋଇ  ବାହାରିଯାଏ   ଓ  କ୍ଷାରୀତା  ହ୍ରାସ   ପାଏ   । ଏହି  ରାସାୟନିକ   କ୍ରିୟାର   ସମୀକରଣ   ନିମ୍ନରେ   ଦିଆଗଲା   ।

PH ଅତ୍ୟଧିକ  ଥିବା  କ୍ଷାରୀୟ   ମାଟିରେ   ଗନ୍ଧକ  ଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   ।  ଗନ୍ଧକ  ଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଯାଏ   । ଗନ୍ଧକ   ଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରୟୋଗ   ହେବା  ପରେ   ମୃତ୍ତିକାରେ   ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ  ସୃଷ୍ଟିହୁଏ   । ଏଥିରୁ   ଉଦଜାନ   ଆୟନ   ନିର୍ଗତ   ହୋଇ   ବିନିମୟଶୀଳ  ସୋଡିୟମ   ଆୟନକୁ   ଅପସାରଣ   କରେ   । ଏଥି  ସଙ୍ଗେ  ସଙ୍ଗେ  ଅତ୍ୟଧିକ  କ୍ଷାରୀୟ   ମୃତ୍ତିକାରେ  ଥିବା    ମଧ୍ୟ  ଅମ୍ଳ  ସହିତ  ରାସାୟନିକ  କ୍ରିୟା  ଦ୍ଵାରା  ନଷ୍ଟ   ହୋଇଯାଏ   ।

ମୃତ୍ତିକା  ଶୋଧକ  ବ୍ୟବହାର  କରିବା   ସଙ୍ଗେ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଯଥେଷ୍ଟ   ଜୈବ  ପଦାର୍ଥ  ପ୍ରୟୋଗ  କରାଯିବା  ଆବଶ୍ୟକ   । ସୁବିଧା   ଥିଲେ   ସବୁଜ  ଖତ  ଫସଲ  ଚାଷକରି  ମାଟି   ସହିତ   ମିଶାଇ  ଦିଆଯିବା  ଆବଶ୍ୟକ   । ଏହାଦ୍ଵାରା   କ୍ଷାରୀ   ମୃତ୍ତିକାର  ଦୈହିକ   ଗଠନରେ   ଉନ୍ନତି   ହୁଏ   ।

ଲବଣାକ୍ତ  ମୃତ୍ତିକାର  ଉନ୍ନତି

ଉନ୍ନତି  ମୃତ୍ତିକାରେ   ଅଧିକ   ଦ୍ରବୀଭୂତ  ଲବଣ   ଥାଏ   । ମଧୁର  କରି  ଜଳସେଚନ  ଓ  ଭୂମିନିମ୍ନ   ଜଳ   ନିଷ୍କାସନ   ସୁବିଧା   କଲେ  ମାଟିରୁ   ଲବଣଗୁଡିକ   ମିକ୍ଷାଳିତ   ହୋଇଯାଏ   । ଲବଣ  ନିକ୍ଷାଳିତ  ହେବା   ପରେ   ଅନେକ  କ୍ଷେତ୍ରରେ  ମୃତ୍ତିକା   କ୍ଷାରୀ  ହୋଇଯିବାର  ଦେଖାଯାଏ   । ତେଣୁ   ମୃତ୍ତିକାରେ   ଦ୍ରବଣୀୟ   କ୍ୟାଲେସିୟମ   ଥିବା  ପଦାର୍ଥ  ଯଥା – କାଗଜକଳ ମଳ , ଫସପୋଜିପସମ୍  ଗୁଣ୍ଡ  ପ୍ରୟୋଗ   କରାଗଲେ   ମୃତ୍ତିକା   କ୍ଷାରୀ  ହୋଇଯିବାର   ଆଶଙ୍କା  ନଥାଏ   । ଲବଣାକ୍ତ  ମୃତ୍ତିକାର  ଉନ୍ନତିକରଣ   ପାଇଁ   ଅଧିକ   ପରିମାଣ   ଜୈବ  ପଦାର୍ଥ , ସବୁଜ  ଖତ   ପ୍ରଭୃତି  ପ୍ରୟୋଗ  କରାଯିବା   ନିହାତି   ଆବଶ୍ୟକ   । ଜୈବ   ପଦାର୍ଥ  ବିପଚନ   ହେବା  ଫଳରେ   ଜୈବ  ଅମ୍ଳ   ସୃଷ୍ଟିହୁଏ   ଏବଂ  ଲବଣ   ଗୁଡିକର  ଖରାପ  ପ୍ରଭାବକୁ   ପ୍ରଶମିତ  କରେ   । ଏହାଦ୍ଵାରା   ମୃତ୍ତିକାର  ଉତ୍ପାଦିକା   ଶକ୍ତି   ବୃଦ୍ଧିପାଏ   ।

ଲବଣାକ୍ତ  ମୃତ୍ତିକାର  ସୁପରିଚାଳନା

ଉପରୋକ୍ତ  ଉନ୍ନତିକରଣ   ବ୍ୟତୀତ   ନିମ୍ନଲିଖିତ   ସୁପରିଚାଳନା   ମାଧ୍ୟମରେ   ଲବଣାକ୍ତ  ମୃତ୍ତିକାରେ  ଫସଲ   ଉତ୍ପାଦନ   ବୃଦ୍ଧି  କରାଯାଇପାରିବ  ।

• ଲୁଣି  ସହଣୀ  ଶକ୍ତିଥିବା   ଫସଲ   ବା  ଫସଲ   କିସମ   ବାଛି  ଚାଷ   କଲେ   ଅପେକ୍ଷାକୃତ   ଅଧିକ  ଅମଳ  ମିଳେ  ।

ଲୁଣିସହଣୀ   ଫସଲ

ମାଣ୍ଡିଆ, କପା, ସୋରିଷ, ବିଲାତି  ବାଇଗଣ , କୁସୁମୀ, ପୋଇ

ଲୁଣିସହଣୀ  ଧାନ

1. ଗେଟୁ, ଦାମୋଦର, ଏସ୍.ଆର – 26-B
2. ଲୁଣି  ମାଟିରେ   ଅନେକ   ମଞ୍ଜି   ଗଯା   ହେବା   ଅବସ୍ଥାରେ   ନଷ୍ଟ  ହୋଇଯାଏ   । ତେଣୁ  ଅଧିକ  ପରିମାଣ   ମଞ୍ଜି  ବୁଣାଯିବା   ଆବଶ୍ୟକ   ।
3. ବୁଣିବା   ଅପେକ୍ଷା   ମଧୁର  ମାଟିରେ   ଚାରା  ଉତ୍ତାରି ଲୁଣି   ମାଟିରେ   ରୋଇଲେ   ଫସଲ  ଲବଣର   କୁପ୍ରଭାବରୁ  କେତେକାଂଶରେ   ରକ୍ଷା  ପାଇଯାଏ  । ତଳି  ବା  ଚାରା   ରୋପଣ  କରିବା   ପୂର୍ବରୁ   ଜମିରେ  ଜଳସେଚନ   କରାଯାଏ  । ଏହାଦ୍ଵାରା   ଜମିରୁ   ଲୁଣାଅଂଶ  ଧୋଇଯାଏ   ।
4. ହୁଡା  ସିଆର   କରି   ଗୋଟିଏ   ଛାଡି  ଗୋଟିଏ   ସିଆରରେ   ପାଣି   ମଡାଯାଏ   । ଯେଉଁ  ସିଆରରେ   ପାଣି  ମଡାଯାଏ, ଏହାର  ଏହାର   ଦୁଇପାର୍ଶ୍ଵ  ହୁଡା  ଧାରରେ  ପାଣି  ଭେଦିଥିବା  ସ୍ଥାନରେ   ଧାଡିରେ   ମଞ୍ଜି  ବୁଣିଲେ   ସହଜରେ   ଗଜାହୁଏ  ଏବଂ   ଚାରାଗଛ  ଲବଣ  ପ୍ରଭାବରୁ  ରକ୍ଷାପାଏ   ।
5. ମୃତ୍ତିକାରେ   ଦ୍ରବୀଭୂତ  ଲବଣର   ସାନ୍ଧ୍ରତା   କମ୍  ରଖିବା   ପାଇଁ  ଅଳ୍ପ  ଦିନ   ବ୍ୟବଧାନରେ   ଜଳସେଚନ   କରାଯିବା  ଆବଶ୍ୟକ   ।
6. ବାରମ୍ବାର  ଜଳସେଚନ   କରିବା  ସମ୍ଭବ   ନହେଲେ   ମାଟି   ଖୁସାଇ   ଦେଇ   ଛାଡି  ଦିଆଯାଏ  । ଏହା  ଫଳରେ  କୈଶିକନଳୀ   ଭାଙ୍ଗିଯିବା   ହେତୁ   ମୃତ୍ତିକା  ପୃଷ୍ଠରୁ  ବାଷ୍ପୀଭବନ   ବନ୍ଦ   ହୋଇଯାଏ, ତଳ  ମୃତ୍ତିକା   ଆର୍ଦ୍ର   ରହେ   ଏବଂ  ଲବଣ  ଉପର  ମାଟିକୁ   ଉଠି  ଆସିପାରେ   ନାହିଁ   ।
7. ସୁବିଧା  ଥିଲେ  ମୃତ୍ତିକା   ପୃଷ୍ଠକୁ   ଶୁଖିଲା  ପତ୍ର,  ନଡା   ପ୍ରଭୃତି  ଦ୍ଵାରା  ଆଚ୍ଛାଦନ   କରି  ରଖିଲେ   ମୃତ୍ତିକା  ପୃଷ୍ଠରୁ   ବାଷ୍ପୀଭବନ   ବନ୍ଦ  ହୋଇଯାଏ  ଏବଂ  ମୃତ୍ତିକା  ଅଧିକ  ଦିନ  ଆର୍ଦ୍ର   ରହେ   । ଏଥିପାଇଁ  କଳା   ପଲିଥିନ  କାଗଜ   ବ୍ୟବହାର   କରାଯାଇପାରେ   ।

ଆଧାର  - ଶିକ୍ଷକ  ଶିକ୍ଷା  ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ  ଶିକ୍ଷା  ଗବେଷଣା  ଓ  ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ  ପରିଷଦ